Mọi hiện tượng và sự vật trên thế giới đều bị chi phối bởi những quy luật nhất định. Bài viết này của trang web chuyentaichinh sẽ giúp bạn hiểu rõ về một trong những quy luật kinh tế cơ bản, đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá: quy luật giá trị.
I. Quy luật giá trị là gì?
Quy luật giá trị là quy luật kinh tế chủ chốt trong sản xuất và trao đổi hàng hoá, quy định bản chất và nền tảng của các quy luật liên quan khác. Nó xác định giá trị nội tại và sự biến động về mặt lượng của giá trị hàng hoá, yêu cầu sản xuất và lưu thông hàng hoá dựa trên hao phí lao động xã hội cần thiết và tuân thủ nguyên tắc trao đổi ngang giá.
Quy luật giá trị trong nền kinh tế hiện đại
Quy luật giá trị, được K. Marx trình bày lần đầu trong cuốn “Sự nghèo nàn của Triết học” năm 1847, là nguyên tắc điều tiết về trao đổi kinh tế các sản phẩm lao động, xác định giá trị trao đổi của các sản phẩm thông qua giá cả tiền tệ, tương ứng với thời gian lao động trung bình cần thiết để sản xuất ra chúng trong phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Càng nhiều lao động cần thiết để tạo ra một sản phẩm, giá trị của nó càng cao và ngược lại, càng ít lao động thì giá trị của sản phẩm càng giảm.
Khi có sản xuất và lưu thông hàng hoá, quy luật giá trị luôn tồn tại và ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, giá cả của sản phẩm và dịch vụ chính là cách mà quy luật giá trị thể hiện.
II. Tác động của quy luật giá trị
1. Điều tiết sản xuất và trao đổi hàng hoá
Một trong những lợi ích rõ rệt nhất là khả năng tự động điều chỉnh tỷ lệ phân bổ lao động, nguyên vật liệu, sản xuất khác nhau để đáp ứng nhu cầu xã hội. Các doanh nghiệp cần tìm cách giảm chi phí sản xuất để tồn tại và phát triển lâu dài, trong khi quy luật giá trị giúp phân phối hàng hoá và thu nhập giữa các vùng miền, điều chỉnh sức mua thị trường.
Trong nền kinh tế thị trường, quy luật giá trị cũng hỗ trợ điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hoá, đảm bảo sự cân bằng phân bổ các yếu tố sản xuất giữa các ngành.
Khi giá cả hàng hoá vượt quá giá trị của nó, điều này cho thấy cung ít hơn cầu. Doanh nghiệp có thể đạt được lợi nhuận lớn và cần tăng cường sản xuất để cung ứng cho thị trường.
Ngược lại, khi cung vượt quá cầu, hàng hoá tồn đọng khiến giá cả giảm. Doanh nghiệp cần mở rộng thị trường hoặc chuyển sang các kênh phân phối khác, nếu không phải tạm ngừng sản xuất cho đến khi nhu cầu trở lại.
Khi giá cả bằng với giá trị, nghĩa là cung và cầu đã cân bằng, thị trường đạt trạng thái bão hoà.
Ảnh hưởng sâu rộng của quy luật giá trị đối với nền kinh tế
2. Khuyến khích cải tiến kỹ thuật và tối ưu hóa sản xuất
Trong nền kinh tế sản xuất, do mỗi chủ thể hoạt động độc lập, mức độ hao phí lao động của họ sẽ khác nhau. Khi hao phí lao động cá nhân thấp hơn mức hao phí lao động xã hội cần thiết, lợi nhuận doanh nghiệp thu được sẽ cao. Ngược lại, nếu hao phí cá nhân cao, lợi nhuận có thể giảm hoặc thậm chí gặp thua lỗ.
Do đó, các doanh nghiệp cần giảm hao phí lao động cá nhân bằng cách tối ưu hóa chi phí và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất, gia tăng lợi thế cạnh tranh thông qua việc cung cấp đủ sản phẩm chất lượng với giá cả hợp lý.
3. Gia tăng sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội
Quá trình tuân thủ quy luật giá trị dẫn đến sự chênh lệch thu nhập và phân hóa tầng lớp giàu nghèo. Những người có điều kiện tiếp cận kiến thức và kỹ thuật tiên tiến, cùng kỹ năng xuất sắc, thường đạt hao phí lao động thấp hơn mức cần thiết, từ đó có thu nhập và địa vị cao hơn trong xã hội.
Ngược lại, những người thiếu kiến thức và lợi thế cạnh tranh thường có năng suất thấp, dẫn tới thu nhập ít hơn và do đó, mức sống kém hơn.
III. Minh họa về quy luật giá trị
Minh họa về quy luật giá trị trong sản xuất hàng hóa:
Để chế tạo sản phẩm A, chi phí lao động cá nhân là 18,000 VND/sản phẩm nhưng mức hao phí xã hội cần thiết chỉ 15,000 VND. Nếu người sản xuất định giá bán dựa trên mức 18,000 VND/sản phẩm sẽ dễ dẫn tới thua lỗ, ít khách hàng và nguy cơ thu hẹp sản xuất.
Minh họa về quy luật giá trị trong trao đổi hàng hóa:
Khi sản phẩm B có giá 100,000 VND nhưng khan hiếm vì cầu tăng mạnh, giá có thể vọt lên tới 150,000 VND/sản phẩm để cân bằng cung cầu.
IV. Nội dung cốt lõi của quy luật giá trị
Có hai khía cạnh chính trong quy luật giá trị là sản xuất và trao đổi hàng hóa.
Về hoạt động sản xuất:
Để đạt được lợi nhuận và gia tăng sức cạnh tranh, người sản xuất cần đảm bảo chi phí lao động thấp hơn hoặc ít nhất là bằng mức hao phí xã hội cần thiết. Điều này thực hiện bằng cách quản lý và giảm giá trị cá nhân so với giá trị xã hội đề ra.
Dựa theo hao phí lao động xã hội, người sản xuất xác định lượng hàng hóa cần bán để bù đắp chi phí và tạo lợi nhuận. Sản phẩm giá rẻ nhưng chất lượng cao sẽ giúp gia tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường.
Hai nội dung chính của quy luật giá trị
Liên quan đến hoạt động trao đổi hàng hóa:
Hoạt động trao đổi phải tuân theo nguyên tắc ngang giá: để có thể trao đổi hai loại hàng hóa, chúng cần chứa đựng cùng một lượng lao động hoặc thông qua hoạt động mua bán bằng tiền, đảm bảo sản xuất liên tục với đủ chi phí và có lợi nhuận. Sự tác động và vận hành quy luật này biểu hiện qua sự biến động của giá cả hàng hóa, là giá trị được quy đổi thành tiền tệ, do đó giá cả chịu ảnh hưởng từ giá trị.
Tuy nhiên, thị trường còn chịu tác động của nhiều yếu tố khác như cung – cầu, sức mua của đồng tiền, lợi thế cạnh tranh… dẫn đến sự chênh lệch giữa giá cả và giá trị.
Sự biến động của giá cả hàng hóa thường xoay quanh giá trị. Giá của một mặt hàng có thể khác với giá trị, nhưng tổng giá cả tất cả hàng hóa lại cân bằng với tổng giá trị của chúng.
V. Ảnh hưởng của quy luật giá trị đối với kinh tế Việt Nam
Việt Nam, từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, đã đạt được nhiều thành công nổi bật trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường nhờ áp dụng quy luật giá trị. Cùng với việc phát triển hạ tầng kinh tế xã hội và các cơ sở vật chất – kỹ thuật, quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân. Nhờ đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam không ngừng nâng cao, thuộc nhóm hàng đầu trong khu vực.
1. Về lực lượng sản xuất:
Quy luật giá trị là nền tảng cho chế độ hạch toán kinh tế trong sản xuất kinh doanh. Trước khi xây dựng hoặc thực hiện kế hoạch kinh tế, các cơ quan quản lý và đơn vị sản xuất, cũng như các bộ ngành, phải xem xét giá thành hàng hóa và cung cầu để xác định khối lượng và cấu trúc hàng hóa.
Điều này thúc đẩy các doanh nghiệp tăng cường tính cạnh tranh, tạo động lực cho nền kinh tế, khuyến khích các cải tiến kỹ thuật và hợp lý hóa quy trình sản xuất.
Chuyển đổi từ chế độ bao cấp sang kinh tế thị trường, Việt Nam đã loại bỏ cơ chế tập trung, bao cấp trong hoạt động kinh doanh. Mỗi doanh nghiệp trở nên độc lập trong việc hạch toán, phải tự nghiên cứu để tìm thị trường phù hợp với sản phẩm của mình.
Trong thời kỳ hội nhập, mỗi cá nhân và tổ chức cần nâng cao khả năng cạnh tranh với các đối thủ trong và ngoài nước, từng bước khẳng định vị thế quốc tế. Mỗi người nên tìm ra cho mình con đường và chiến lược riêng để đạt hiệu quả kinh doanh cao nhất.
Do đó, cần không ngừng cải tiến kỹ thuật, nâng cao kiến thức để giảm hao phí lao động, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ, đồng thời giảm chi phí, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội.
Vì thế, hàng hóa ngày càng đa dạng hơn về hình thức, số lượng và chất lượng. Do đó, quy luật giá trị thúc đẩy sự cải tiến sản phẩm và dịch vụ, mang đến nhiều lợi ích hơn cho người tiêu dùng.
2. Về quy trình sản xuất và lưu thông hàng hóa:
Đầu tiên, giá cả cần phải đủ để bù đắp chi phí sản xuất, đồng thời mang lại lợi nhuận hợp lý, đủ để tái đầu tư và mở rộng doanh nghiệp.
Thứ hai, cần đảm bảo lưu thông hàng hóa không gặp trở ngại. Trong nền kinh tế xã hội chủ nghĩa, việc cung ứng hàng hóa cho thị trường cần tuân theo kế hoạch cụ thể. Hệ thống giá cả tác động không nhỏ đến quá trình lưu thông hàng hóa; nơi nào giá cao sẽ hút được nhiều hàng hóa hơn, còn nơi giá thấp sẽ thúc đẩy sự tiêu thụ.
Thứ ba, việc phân bổ các yếu tố sản xuất giữa các ngành và lĩnh vực cần được cân đối. Khi tư liệu sản xuất và nhân lực của một ngành gia tăng, thì ngành đó sẽ được mở rộng hơn. Nếu giá hàng hóa cao hơn giá trị, nó mang lại lợi nhuận tốt, giúp người sản xuất đủ khả năng đầu tư và mở rộng sản xuất.
Nếu hàng hóa có giá trị thấp hơn giá thành, người sản xuất sẽ bị lỗ và cần giảm quy mô sản xuất hay thay đổi sản phẩm. Điều này làm giảm tư liệu và nhân lực trong ngành đó, nhưng lại tăng ở ngành khác.
Nếu giá hàng hóa bằng với giá trị, người sản xuất có thể duy trì sản xuất như hiện tại.
Tóm lại, quy luật giá trị tự động điều chỉnh việc phân phối tư liệu sản xuất và nhân lực giữa các ngành để đáp ứng nhu cầu xã hội.
3. Về sự phân hóa giàu nghèo:
Đây là hiện tượng tất yếu trong nền kinh tế hiện đại. Người lao động với công sức ít hơn sẽ nhận được lương cao hơn, dẫn đến mức sống cải thiện. Họ có kiến thức và kinh nghiệm làm việc tốt. Ngược lại, những người tiêu tốn nhiều công sức hơn sẽ nhận được lương thấp, cuộc sống khó khăn hơn.
Đối với doanh nghiệp, nếu hao phí lao động ít, lợi nhuận sẽ cao hơn, tạo điều kiện để đầu tư và mở rộng sản xuất. Do đó, họ có cơ hội lớn hơn để đem lại nhiều lợi ích. Ngược lại, những doanh nghiệp có chi phí lao động cao, không thể trang trải chi phí sản xuất, sẽ gặp khó khăn trên thị trường và có nguy cơ thua lỗ, phá sản.
VI. Vai trò thiết yếu của quy luật giá trị đối với nền kinh tế
Vai trò và phạm vi tác động của quy luật giá trị thay đổi theo thời kỳ, tương ứng với sự chuyển dịch trong quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất và sự phân công lao động xã hội. Cụ thể, quy luật giá trị đóng vai trò chính sau:
Điều tiết tự động tư liệu sản xuất, phân bổ nguồn lực đồng đều để cùng phát triển;
Quy luật giá trị đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế hiện tại
Di chuyển hàng hóa từ nơi có giá trị thấp đến nơi có giá trị cao hơn, giúp thị trường hàng hóa ổn định, tránh tình trạng khan hiếm.
hàng hóa, đẩy giá cả lên cao một cách không hợp lý;
Để gia tăng sức cạnh tranh, doanh nghiệp cần phải áp dụng những cải tiến trong quản lý nội bộ cũng như trong sản xuất và kinh doanh, nhằm giảm thiểu lãng phí lao động, nâng cao năng suất nhờ tiến bộ khoa học kỹ thuật, từ đó giúp lợi nhuận tăng cao hơn.
Vì vậy, Chuyên Tài Chính đã chia sẻ thông tin về quy luật giá trị, mong rằng phần nào giúp các bạn hiểu rõ vai trò và vị trí của nó trong nền kinh tế xã hội. Việc áp dụng đúng quy luật giá trị có thể giúp nhà sản xuất đạt được hiệu quả trong các hoạt động như sản xuất và kinh doanh.
Nếu bạn quan tâm đến đầu tư thông minh, đừng bỏ lỡ cơ hội tìm hiểu thêm trong chuyên mục Chứng Khoán để tận dụng các phân tích và dự đoán hữu ích.
