Một số cá nhân và tổ chức tham gia hợp đồng phái sinh để dự đoán và đầu cơ trên sự biến động giá của các tài sản cơ sở trong tương lai. Vậy hợp đồng phái sinh là gì, cách tính thế nào, mời bạn cùng tìm hiểu với CHUYÊN TÀI CHÍNH.
1. Hợp đồng phái sinh là gì?
Hợp đồng phái sinh là thỏa thuận tài chính giữa hai hoặc nhiều bên nhằm giao dịch các tài sản cơ sở như hàng hóa, cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán, tiền tệ, lãi suất… Mục tiêu chính là phòng ngừa rủi ro và tạo lợi nhuận cho các bên, đồng thời mang lại tiềm năng sinh lời.
Hợp đồng phái sinh đang ngày càng trở nên phổ biến trên thị trường tài chính Việt Nam
2. Các loại hợp đồng phái sinh hiện nay
Có 4 dạng hợp đồng phái sinh phổ biến hiện nay:
Hợp đồng kỳ hạn – Forward contract
Hợp đồng này cho phép mua hoặc bán một tài sản tại một thời điểm trong tương lai với giá đã được thỏa thuận từ trước. Tài sản cơ sở trong hợp đồng kỳ hạn có thể bao gồm nhiều loại hàng hóa như kim loại, nông sản, cổ phiếu…
Ví dụ: Bên A ký hợp đồng kỳ hạn với bên B để mua 1 tấn gạo với giá 7000đ/kg trong 2 tháng tới. Sau 2 tháng, bên B phải bán và bên A phải mua 1 tấn gạo với giá 7000đ, bất kể giá thị trường lúc đó có thay đổi như thế nào.
Chênh lệch giữa giá trong hợp đồng và giá tại thời điểm tương lai là cơ sở để tính lãi/lỗ. Hợp đồng kỳ hạn thường được nhà đầu tư chọn để dự đoán giá hoặc giảm thiểu rủi ro lãi suất.
Tài sản cơ sở của hợp đồng phái sinh rất phong phú
Hợp đồng hoán đổi – Swap contract
Đây là hợp đồng được các bên thỏa thuận về việc thực hiện thanh toán định kỳ hoặc trao đổi các luồng tiền trong tương lai theo phương thức đã định sẵn trong khoảng thời gian nhất định.
Tại Việt Nam, hợp đồng hoán đổi lãi suất và tiền tệ thường được sử dụng bởi ngân hàng và các nhà quản lý đầu tư để giảm chi phí vay vốn hoặc tài trợ và tạo ra tài sản.
Hợp đồng tương lai – Futures contract
Hợp đồng tương lai là một dạng phái sinh được sử dụng để giao dịch tài sản vào thời điểm nhất định trong tương lai. Các bên sẽ lập hợp đồng mua bán tài sản với giá định trước cho tương lai.
Nếu tới thời điểm đó mà bên bán không thực hiện hợp đồng thì sẽ phải thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trong hợp đồng và giá thị trường.
Hợp đồng phái sinh được phân loại thành 4 dạng phổ biến
Hợp đồng quyền chọn – Options contract
Hợp đồng quyền chọn cho phép nhà đầu tư lựa chọn mua hoặc bán tùy theo quyết định của mình hoặc không thực hiện giao dịch.
Việc bán một lượng hàng hóa xác định có thể bị trì hoãn nếu giao dịch không mang lại lợi ích.
Hợp đồng quyền chọn cho phép người mua có quyền, nhưng không bắt buộc thực hiện việc mua hoặc bán như hợp đồng thông thường. Để sở hữu quyền chọn này, bên mua cần trả một khoản phí cho bên bán.
3. Phương pháp tính giá hợp đồng phái sinh
Giá hợp đồng tương lai được xác định dựa trên sự chênh lệch giữa giá thanh toán cuối ngày và giá bình quân gia quyền theo số lượng, tính riêng theo từng mã hợp đồng. Sau khi có chênh lệch, thực hiện bù trừ ròng để xác định nghĩa vụ thanh toán của nhà đầu tư.
Công thức tính chênh lệch (lãi/lỗ) vị thế cuối ngày là:
VM cuối ngày = (DSPt – VWAP) * Số HĐ * Hệ số nhân
Trong đó:
DSP: Chênh lệch giá thanh toán cuối ngày
VWAP: Giá bình quân gia quyền theo số lượng
Thị trường phái sinh tại Việt Nam đang trở nên “nóng” hơn
Có 4 trường hợp VWAP như sau:
– VWAP = Giá bình quân gia quyền mua: Nhà đầu tư ở vị thế mua
– VWAP = Giá bình quân gia quyền bán: Nhà đầu tư ở vị thế bán
– Số hợp đồng: dấu (+) nếu vị thế mua, dấu (-) nếu vị thế bán.
– VWAP = DSPt-1 nếu trong ngày không phát sinh giao dịch
4. Những thắc mắc thường gặp về hợp đồng phái sinh
Ngày chốt hợp đồng phái sinh là khi nào?
Ngày chốt hợp đồng phái sinh, còn gọi là ngày đáo hạn, là ngày cuối cùng để giao dịch các sản phẩm hợp đồng phái sinh. Vào ngày này, hợp đồng của tháng hiện tại được tất toán và chuyển sang các tháng tiếp theo để tiếp tục giao dịch.
Tại Việt Nam, ngày đáo hạn phái sinh định kỳ là ngày Thứ Năm của tuần thứ 3 trong tháng đáo hạn; nếu trùng ngày nghỉ lễ thì ngày trước đó được tính là ngày đáo hạn.
Không phải mọi loại hợp đồng phái sinh đều có thể hủy ngang
Hợp đồng phái sinh có thể bị hủy ngang không?
Trong 4 loại hợp đồng phái sinh, chỉ có hợp đồng kỳ hạn có thể hủy ngang. Hợp đồng kỳ hạn là sự thỏa thuận giữa hai bên và không có tổ chức trung gian can thiệp, do đó nó linh hoạt về thời hạn, quy mô và thời gian giao dịch.
Phí hợp đồng phái sinh qua đêm là bao nhiêu?
Hiện tại, “phí qua đêm” trên thị trường phái sinh là 30.000 đồng x 30 ngày = 90.000 đồng cho một tháng.
Dù mới xuất hiện tại Việt Nam, thị trường phái sinh đã thu hút rất nhiều sự chú ý từ cả nhà đầu tư cá nhân và tổ chức. Vì vậy, hiểu rõ về hợp đồng phái sinh là điều vô cùng quan trọng. Để khám phá thêm những phương pháp đầu tư hấp dẫn, mời các bạn theo dõi bài viết của Chuyên Tài Chính mỗi ngày nhé.
