Chính sách tiền tệ là chiến lược điều tiết lượng tiền trong nền kinh tế do cơ quan quản lý tiền tệ đảm nhận, nhằm đạt được mục tiêu như ổn định và gia tăng tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát. Đây là công cụ vô cùng quan trọng trong quản lý nền kinh tế vĩ mô. Chuyên Tài Chính mời bạn khám phá chi tiết qua bài viết dưới đây!
1. Chính sách tiền tệ là gì?
Chính sách tiền tệ (monetary policy), hay còn gọi là chính sách lưu thông tiền tệ, là quy trình điều chỉnh nguồn cung tiền của ngân hàng trung ương để đạt các mục tiêu như ổn định và kích thích tăng trưởng kinh tế, tăng GDP, kiểm soát lạm phát, ổn định tỉ giá hối đoái và giảm thất nghiệp…
Trong quản lý nền kinh tế vĩ mô, chính sách tiền tệ là công cụ mạnh mẽ của chính phủ để thúc đẩy nền kinh tế quốc gia.
Chính sách tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong quản lý nền kinh tế vĩ mô
2. Các loại chính sách tiền tệ
Chính sách tiền tệ được chia thành hai loại chính: Chính sách mở rộng và chính sách thắt chặt. Tùy vào từng thời điểm, chính phủ sẽ chọn áp dụng loại chính sách phù hợp.
2.1 Chính sách tiền tệ mở rộng
Chính sách mở rộng (nới lỏng) là khi ngân hàng Trung ương tăng lượng cung tiền cho nền kinh tế, dẫn đến lãi suất giảm, tổng cầu tăng, từ đó mở rộng quy mô kinh tế, thu nhập người dân tăng và tỉ lệ thất nghiệp giảm.
Các biện pháp tăng cung tiền có thể bao gồm: Giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, hạ lãi suất chiết khấu, mua vào trên thị trường chứng khoán. Có thể thực hiện một, hai hoặc cả ba phương pháp cùng lúc tùy theo hoàn cảnh.
Chính sách tiền tệ mở rộng giúp thúc đẩy tăng cung tiền
2.2 Chính sách tiền tệ thắt chặt
Chính sách tiền tệ thắt chặt là biện pháp mà Ngân hàng Trung ương sử dụng để giảm cung tiền trong nền kinh tế, khiến lãi suất tăng, tổng cầu giảm và giá cả chung hạ xuống.
Các cách giảm cung tiền bao gồm: Tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nâng lãi suất chiết khấu, kiểm soát chặt chẽ hoạt động tín dụng, bán trên thị trường chứng khoán.
3. Vai trò của chính sách tiền tệ đối với nền kinh tế
3.1 Kiểm soát tỷ lệ thất nghiệp
Dù là nới lỏng hay thắt chặt, chính sách tiền tệ đều có ảnh hưởng đến việc sử dụng nguồn lực xã hội và quy mô sản xuất kinh doanh, từ đó tác động đến tỉ lệ thất nghiệp.
Để giảm tỉ lệ thất nghiệp, cần chấp nhận sự gia tăng của lạm phát, nhưng không để tỉ lệ thất nghiệp vượt quá mức tự nhiên.
Áp dụng chính sách tiền tệ phù hợp giúp kiểm soát thất nghiệp hiệu quả
3.2 Tăng trưởng kinh tế
Chính sách tiền tệ cần hướng tới mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng cách điều chỉnh khối lượng tiền tệ trong nền kinh tế. Việc tăng hoặc giảm lượng tiền đều ảnh hưởng mạnh đến lãi suất và tổng cầu, từ đó tác động đến đầu tư sản xuất và tổng sản lượng quốc gia, đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế.
3.3 Ổn định giá các loại hàng hóa
Giá cả hàng hóa ổn định, không có biến động lớn sẽ cho phép Nhà nước hoạch định chiến lược kinh tế một cách hiệu quả, tạo môi trường đầu tư ổn định, thu hút vốn và thúc đẩy sản xuất của cá nhân và doanh nghiệp, mang lại lợi ích cho toàn xã hội.
3.4 Ổn định lãi suất
Điều chỉnh quỹ cho vay từ các khoản tiền gửi với hệ thống lãi suất linh hoạt, phù hợp với cơ chế thị trường.
3.5 Ổn định thị trường tài chính và ngoại hối
Việc duy trì ổn định tỷ giá ngoại hối sẽ củng cố niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Khi xem xét đầu tư, họ sẽ đánh giá chính sách và biến động tỷ giá tại quốc gia đó.
4. Các công cụ của chính sách tiền tệ
4.1 Tái cấp vốn
Đây là hình thức cung cấp tín dụng có bảo đảm từ ngân hàng Trung ương để cung ứng vốn ngắn hạn và công cụ thanh toán cho các ngân hàng thương mại. Việc này làm tăng khả năng thanh toán của họ bằng cách bơm tiền vào thị trường.
4.2 Dự trữ bắt buộc
Ngân hàng nhà nước quy định tỷ lệ dự trữ bắt buộc cho từng loại tổ chức tín dụng để thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, từ đó tiền gửi dự trữ này sẽ được trả lãi theo quy định.
4.3 Nghiệp vụ thị trường mở
Đây là nghiệp vụ mua bán ngắn hạn giấy tờ có giá để điều chỉnh cung cầu, ảnh hưởng đến dự trữ của các ngân hàng thương mại và khả năng cung ứng tín dụng, từ đó điều chỉnh lượng tiền tệ.
4.4 Lãi suất tín dụng
Ngân hàng Nhà nước công bố các mức lãi suất cơ bản, bao gồm lãi suất tái cấp vốn, nhằm điều hành chính sách tiền tệ và ngăn chặn cho vay nặng lãi. Thay đổi lãi suất là công cụ gián tiếp kích thích hoặc kiểm soát sản xuất.
4.5 Công cụ hạn mức tín dụng
Ngân hàng Trung ương sử dụng công cụ này để kiểm soát mức tăng tín dụng của các tổ chức tín dụng. Mỗi ngân hàng thương mại phải thực hiện theo hạn mức tín dụng được ấn định.
4.6 Tỉ giá hối đoái
Ngân hàng Nhà nước điều hành tỷ giá hối đoái nhằm ảnh hưởng đến lượng tiền lưu thông, cán cân thanh toán, cũng như chính sách thương mại và đầu tư.
Chính sách tiền tệ cùng với chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng trong quản lý khối lượng tiền tệ quốc gia. Thông qua đó, ngân hàng Trung ương có thể kiểm soát hệ thống tiền tệ, đẩy lùi lạm phát và ổn định sức mua của đồng tiền, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
