OPEC nổi danh là tổ chức các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ. Tuy nhiên, điều thú vị là ba đất nước sản xuất dầu hàng đầu thế giới: Nga, Trung Quốc và Mỹ, lại không phải là thành viên của tổ chức này. Vậy cụ thể, OPEC bao gồm những nước nào và mục đích hoạt động ra sao? Chuyentaichinh official mời bạn tìm hiểu ngay qua bài viết sau!
1. OPEC là gì?
OPEC (viết tắt của Organization of Petroleum Exporting Countries) là Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ, với 13 quốc gia thành viên, chiếm khoảng 30% sản lượng dầu toàn cầu.
Được thành lập vào năm 1960, OPEC hiện có 13 thành viên (tính đến 2023). Trụ sở chính của tổ chức này đặt tại Vienna, Áo, nơi diễn ra các hoạt động quản lý và điều hành thường nhật.
Thông tin về Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ
OPEC vận hành như một tổ chức điều tiết nguồn cung dầu, cố gắng kiểm soát giá dầu trên thị trường quốc tế để tránh các biến động bất lợi có thể tác động đến nền kinh tế của cả các nước xuất khẩu và nhập khẩu.
Trước sự ra đời của OPEC, thị trường dầu mỏ toàn cầu bị chi phối bởi “seven sisters” – nhóm các công ty năng lượng đa quốc gia của Anh – Mỹ. Kể từ thập niên 1980, OPEC đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát nguồn cung và ổn định giá dầu.
Dù có khả năng điều chỉnh giá dầu, OPEC vẫn đối mặt với những thách thức như căng thẳng địa chính trị, tình trạng dư thừa nguồn cung và sụt giảm nhu cầu, cùng với sự phát triển của công nghệ xanh và các công nghệ mới khác.
2. Lịch sử hình thành và phát triển của tổ chức OPEC
Những giai đoạn hình thành và phát triển của OPEC
OPEC được sáng lập vào ngày 14/09/1960 tại Baghdad bởi 5 quốc gia: Iran, Iraq, Kuwait, Ả Rập Saudi và Venezuela. Mục tiêu của tổ chức là điều phối các chính sách dầu mỏ và hỗ trợ kinh tế, kỹ thuật cho các nước thành viên.
Trụ sở Ban Thư ký ban đầu đặt tại Geneva trước khi chuyển về Vienna vào năm 1965. Vị trí đứng đầu là Tổng Thư ký.
Đến năm 1969, OPEC đã có 10 thành viên và hoạt động bí mật cho tới khi các quốc gia Ả Rập hạ sản lượng và cấm xuất khẩu sang Mỹ và Hà Lan, đáp lại sự hỗ trợ của phương Tây cho Israel trong Chiến tranh Yom Kippur vào tháng 10/1973.
Một năm sau, giá dầu leo thang, gây thiếu hụt dầu tại Mỹ, và mãi đến 1974 lệnh cấm vận mới được dỡ bỏ.
Tới năm 1975, OPEC đạt 13 thành viên, con số này duy trì đến năm 2023 dù có quốc gia gia nhập rồi rút lui.
Năm 1976, OPEC lập Quỹ Phát triển Quốc tế OPEC để hỗ trợ tài chính và trợ cấp cho các quốc gia đang phát triển và cộng đồng quốc tế dù họ không phải là thành viên.
Năm 2016, OPEC+ được hình thành khi các quốc gia sản xuất dầu liên kết, gồm Nga, Kazakhstan, Azerbaijan, Mexico và Oman, để đáp trả việc giá dầu thô giảm do sản lượng dầu đá phiến Mỹ gia tăng từ năm 2011.
Những sự kiện địa chính trị ảnh hưởng đến giá dầu bao gồm: chiến tranh Iran-Iraq thập niên 1980, Chiến tranh vùng Vịnh 1990-1991, khủng hoảng tài chính châu Á 1997 và khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 làm giá dầu thô tụt dốc vào giữa năm 2020 khi nhiều quốc gia phong tỏa. Để khắc phục, các thành viên OPEC+ quyết định cắt giảm sản lượng 10 triệu thùng mỗi ngày, chiếm khoảng 10% tổng sản lượng toàn cầu, nhằm đẩy giá dầu trở lại.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ của OPEC
Mục tiêu và nhiệm vụ khi hình thành tổ chức OPEC
OPEC tự nhận mình là một tổ chức liên chính phủ thường trực, với mục tiêu và nhiệm vụ là “điều phối và thống nhất chính sách dầu khí của các quốc gia thành viên và ổn định thị trường dầu mỏ toàn cầu”. Tổ chức hướng tới việc đảm bảo nguồn cung ổn định cho kinh tế toàn cầu, tạo doanh thu thường xuyên cho các nhà sản xuất và nhà đầu tư trong lĩnh vực dầu khí.
OPEC cam kết giữ giá dầu ổn định trên thị trường quốc tế, tránh các biến động lớn. Điều này bảo vệ lợi ích của các quốc gia thành viên và đảm bảo dòng doanh thu liên tục từ việc cung cấp dầu thô không gián đoạn.
OPEC công nhận thành viên sáng lập là thành viên đủ điều kiện. Quốc gia nào muốn tham gia OPEC và được tổ chức chấp thuận thì được coi là thành viên đầy đủ, với điều kiện cần có sản lượng xuất khẩu dầu thô đáng kể. Sau khi được 3/4 thành viên hiện hành bỏ phiếu đồng ý, quốc gia đó được cấp tư cách thành viên OPEC.
4. Các thành viên trong tổ chức OPEC
Thành viên OPEC gồm:
5 quốc gia sáng lập từ năm 1960 đến nay: Iran, Iraq, Kuwait, Ả Rập Saudi, Venezuela.
Cùng 8 thành viên khác: Algeria (từ 1969), Angola (từ 2007), Cộng Hòa Congo (từ 2018), Guinea Xích Đạo (từ 2017), Gabon (1975-1995, từ 2016 đến nay), Libya (từ 1962), Nigeria (từ 1971), Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (từ 1967).
Có 3 quốc gia từng là thành viên, nhưng hiện không còn.
Ecuador là thành viên 1973-1992 và 2007-2020;
Indonesia trong giai đoạn 1962-2008 và tháng 1-11/2016;
Qatar từ 1961-2019.
OPEC cho phép các quốc gia linh hoạt theo đuổi mục tiêu riêng, như sản xuất hơn/ít theo hạn ngạch của OPEC, không phải chịu phí tổ chức hàng năm (2 triệu USD), và có thể đầu tư vào các loại khí đốt khác…
Danh sách các thành viên của OPEC
5. Cách thức hoạt động của OPEC
Tổ chức Các Nước Xuất Khẩu Dầu Lửa (OPEC)
Trụ sở của OPEC nằm ở Vienna, Áo và có ba cơ quan chính yếu: Hội nghị, Hội đồng Thống đốc và Ban Thư ký.
Hội nghị đóng vai trò là cơ quan có quyền lực cao nhất trong OPEC. Các đại diện từ mỗi quốc gia thành viên, mỗi người có một lá phiếu, sẽ quyết định chính sách, tư cách thành viên cũng như đội ngũ lãnh đạo của tổ chức.
Hội đồng Thống đốc đảm nhiệm việc lập ngân sách cho OPEC. Các quốc gia thành viên đề cử thống đốc, và những người này sẽ được Hội nghị xác nhận để phục vụ trong nhiệm kỳ hai năm.
Ban Thư ký chịu trách nhiệm thực thi chính sách do Hội nghị và Hội đồng Thống đốc ban hành, đồng thời tiến hành nghiên cứu và giám sát hoạt động của tổ chức bên ngoài trụ sở Vienna. Tổng Thư ký hiện tại là Haitham al-Ghais từ Kuwait, nhiệm kỳ ba năm.
Mỗi thành viên OPEC có hạn ngạch khai thác dầu riêng, từ đó tạo ra sự điều chỉnh cung cầu để kiểm soát giá dầu, ổn định hoặc điều chỉnh giá dầu theo nhu cầu.
Mô hình hoạt động của OPEC
Ảnh hưởng của từng thành viên OPEC phụ thuộc vào lượng dự trữ và sản xuất dầu. Các quốc gia như Kuwait, Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, với trữ lượng dầu lớn, có khả năng tài chính cao, do đó có thể linh hoạt điều chỉnh sản lượng trong OPEC.
Tác Động của OPEC Đối Với Thị Trường Toàn Cầu
OPEC là một trong những nguồn cung ứng và xuất khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 40% sản lượng dầu toàn cầu và 60% thị trường xăng dầu, với hơn 80% trữ lượng dầu đã được chứng minh vào năm 2021.
Do đó, mọi quyết định từ OPEC đều có ảnh hưởng lớn đến giá năng lượng toàn cầu. Khi OPEC tăng cung dầu, giá có thể giảm, ngược lại, khi cắt giảm sản lượng, giá có thể tăng cao.
Ả Rập Saudi có vai trò quan trọng trong việc định hình sản lượng và giá cả, chiếm gần 1/3 sản lượng hàng ngày của OPEC, làm tăng sức ảnh hưởng của họ trong các chính sách OPEC, với quyết định chủ yếu xuất phát từ Riyadh, không phải Vienna. Kuwait và UAE cũng có sức mạnh tương tự.
Một số nhà nghiên cứu tài chính cho rằng quy định lỏng lẻo của OPEC dẫn đến việc một số quốc gia như Iraq, Venezuela, Nigeria có thể sản xuất vượt hạn mức để tăng doanh thu, thường xuyên lách luật.
Tóm lại, OPEC là tổ chức điều tiết cung và cầu dầu mỏ nhằm cân bằng thị trường năng lượng thế giới. Tổ chức này không chỉ thúc đẩy hợp tác giữa các thành viên mà còn có sự phân chia quyền lực giữa các quốc gia có nguồn dầu lớn. Hy vọng Chuyên Tài Chính đã mang lại thông tin hữu ích cho bạn đọc.
Để không bỏ lỡ những thông tin hấp dẫn hơn, mời bạn duyệt thêm tại chuyên mục Blog.
