Tâm lý thể hiện thái độ của nhà đầu tư trước tình hình thị trường chứng khoán. Các nhà đầu tư cần giữ bình tĩnh để không mắc vào các cạm bẫy tâm lý khi đầu tư chứng khoán. ChuyênTàiChính chia sẻ bí quyết để có được tâm lý vững vàng cho nhà đầu tư.
1. Định nghĩa tâm lý đầu tư chứng khoán
Tâm lý nhà đầu tư ảnh hưởng lớn đến sự ổn định của thị trường. Khi tham gia thị trường chứng khoán, ngoài kiến thức thị trường, tâm lý cũng quyết định sự thành công của kế hoạch.
Tâm lý nhà đầu tư chứng khoán là sự phản ánh thái độ của họ trước biến động thị trường, điều khiển hành vi và quyết định khi giao dịch, ảnh hưởng đến sự thành bại của kế hoạch. Do đó, nghiên cứu tâm lý trong đầu tư chứng khoán là thiết yếu vì nó giúp nhà đầu tư tránh cạm bẫy tâm lý, phân tích thị trường một cách tỉnh táo và ra quyết định mua bán hợp lý.
Cần duy trì tâm lý ổn định khi tham gia đầu tư chứng khoán
2. Các kiểu tâm lý của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán
Dưới đây là các kiểu tâm lý phổ biến của nhà đầu tư chứng khoán:
2.1 Quá tự tin
Đây là dạng tâm lý phổ biến nhất trong đầu tư chứng khoán và có thể gây ra sai lệch khi dự đoán xu hướng thị trường. Nhà đầu tư quá tự tin thường bỏ qua việc đa dạng hóa danh mục, không thường xuyên cập nhật thông tin để điều chỉnh kế hoạch… điều này khiến họ dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá cổ phiếu và thị trường nói chung.
2.2 Tư duy lối mòn
Tâm lý tư duy lối mòn cũng liên quan đến sự tự tin thái quá, thay vì bắt đầu từ việc phân tích thị trường từ những tín hiệu nhỏ, nhà đầu tư lại sửa lại những phân tích cũ, dẫn đến sai lệch trong đánh giá và quyết định.
2.3 Tâm lý FOMO – sợ bỏ lỡ cơ hội
FOMO là viết tắt của Fear Of Missing Out, tức là sợ bỏ lỡ cơ hội. Ví dụ, khi bạn bán cổ phiếu với lợi nhuận kỳ vọng là 20% nhưng sau khi bán, giá cổ phiếu tiếp tục tăng. Khi đó, bạn cảm thấy tiếc nuối. Ngược lại, khi cổ phiếu giảm, nhà đầu tư nhanh chóng bán tháo để hạn chế lỗ, nhưng sau đó giá lại tăng, bạn hụt hẫng vì đã bán quá sớm.
Tâm lý Fomo rất phổ biến ở các nhà đầu tư chứng khoán
2.4 Khung phụ thuộc
Khung phụ thuộc đề cập đến xu hướng thay đổi khả năng chịu rủi ro theo xu thế thị trường. Mức độ rủi ro được xác định dựa trên tình hình tài chính cá nhân, giới hạn thời gian đầu tư hoặc số vốn đã rót vào. Nếu không muốn chịu rủi ro cao khi thị trường giảm, bạn cũng phải sẵn sàng khi thị trường tăng.
2.5 Tâm lý sợ thua lỗ
Đầu tư không ai mong muốn thua lỗ, nhưng bạn phải chấp nhận khả năng thua lỗ như một phần của kế hoạch. Có những khoản đầu tư…
2.6 Tâm lý phòng vệ
Đa phần nhà đầu tư thường phát triển một tâm lý chung đó là cơ chế tự vệ. Khi đối mặt với thua lỗ, họ thường nghĩ rằng không phải lỗi của bản thân. Suy nghĩ này bắt nguồn từ sự tự tin quá mức, dẫn đến việc không nhìn nhận sai sót của chính mình mà lại quy lỗi cho thị trường.
3. Các yếu tố ảnh hưởng tâm lý nhà đầu tư
Có hai yếu tố chính tác động đến tâm lý đầu tư chứng khoán:
3.1 Thiếu hụt kiến thức và kinh nghiệm
Một nhà đầu tư tài năng sẽ đánh giá thị trường dựa trên hai khía cạnh chính: kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm. Để nâng cao kiến thức lý thuyết, nhà đầu tư có thể tìm hiểu qua sách hoặc tham gia các khóa học về chứng khoán. Tuy nhiên, việc tích lũy kinh nghiệm thực tiễn và cách xử lý linh hoạt không hề đơn giản.
Với thị trường ngày càng khó lường, không có bất kỳ bài học nào có thể áp dụng hoàn toàn vào thực tế; nhà đầu tư cần liên tục trau dồi kỹ năng qua các thất bại trong đầu tư.
3.2 Tâm lý theo đám đông
Nhà đầu tư dễ bị chi phối bởi đám đông dẫn đến quyết định sai lầm
Tâm lý theo đám đông, hay còn gọi là tâm lý bầy đàn, biểu hiện qua hành động bắt chước lẫn nhau của nhóm đầu tư, dẫn đến những quyết định mang tính tự phát. Khi nhắc đến việc mua mã chứng khoán, sự thúc đẩy từ việc thấy nhiều người mua có thể đẩy nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm hay thông tin vào tình thế phải chạy theo, dẫn đến việc chấp nhận giá cao với hy vọng bán lại với giá cao hơn, dễ gây ra tình trạng giá ảo.
4. Chiến lược duy trì tâm lý tốt khi đầu tư chứng khoán
Làm thế nào để giữ tâm lý vững trong đầu tư chứng khoán là câu hỏi nhiều người đặt ra. Đây là kênh đầu tư mang lại lợi nhuận cao nhưng cũng ẩn chứa nhiều rủi ro. Thị trường liên tục biến động, giá có thể tăng giảm bất ngờ. Nhà đầu tư cần có tâm lý ổn định để tỉnh táo phân tích và đưa ra quyết định một cách chính xác, tránh dựa vào cảm xúc.
Trước tiên, bạn cần xây dựng chiến lược, mục tiêu và nguyên tắc đầu tư rõ ràng. Khi đã lập quy tắc, cần kiên trì thực hiện và không để tâm lý đám đông tác động.
Ngoài ra, cần phân định rõ mục tiêu ngắn hạn và dài hạn để phân bổ tài sản hợp lý theo từng giai đoạn.
Đừng đặt mục tiêu lợi nhuận quá cao: Kỳ vọng quá cao có thể khiến bạn đầu tư vào cổ phiếu có rủi ro lớn. Khi danh mục đầu tư bị thua lỗ, tâm lý nhà đầu tư dễ dao động dẫn đến quyết định sai lầm.
Mức lợi nhuận kỳ vọng hợp lý giúp tránh rủi ro không đáng có
Chỉ nên đề ra những kỳ vọng hợp lý, khả thi. Trong đầu tư chứng khoán, lợi nhuận thường đạt từ 15 đến 20% mỗi năm.
Chỉ khi bạn giảm bớt kỳ vọng, bạn mới có thể đủ tỉnh táo để lựa chọn những mã cổ phiếu ổn định và an toàn, từ đó giúp tâm lý đầu tư của bạn ngày càng ổn định hơn.
Khám phá sâu doanh nghiệp mà bạn muốn rót vốn là vô cùng quan trọng. Đây là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của khoản đầu tư. Bạn không thể đầu tư vào một lĩnh vực hay doanh nghiệp mình chưa am hiểu. Hãy kiểm tra hoạt động của doanh nghiệp, vị trí trong ngành, năng lực đội ngũ quản lý, và xem xét báo cáo kinh doanh quý, năm có tốt không.
5. Công cụ đo lường chỉ số tâm lý thị trường tại Chuyên Tài Chính
Công cụ chỉ số tâm lý thị trường Chuyên Tài Chính, còn gọi là “Chỉ số Tham lam – Sợ hãi Chuyên Tài Chính”, được thiết kế dựa trên hệ thống phân tích tự động về thị trường chứng khoán, dữ liệu từ truyền thông qua Big data và AI. Công cụ này chấm điểm tâm lý và dự đoán xu hướng của Vn-Index, Vn30 cho ba phiên kế tiếp.
Công cụ đo lường chỉ số tâm lý thị trường Chuyên Tài Chính
Thay vì đối mặt với biểu đồ tâm lý phức tạp, nhà đầu tư có thể tận dụng công cụ đo lường chỉ số tâm lý thị trường Chuyên Tài Chính một cách đơn giản và trực quan.
Theo công cụ đo lường tâm lý tại Chuyên Tài Chính, thị trường chứng khoán có thể được chia thành năm mốc tâm lý nhà đầu tư như sau:
Extreme Greed – Tham lam cực độ: Khi thị trường cực kỳ tham lam, các nhà đầu tư ồ ạt mua cổ phiếu, khiến các chỉ số tăng mạnh và có thể đạt đỉnh.
Greed – Tham lam: Nhà đầu tư nghiêng về mua nhiều hơn, dẫn đến giá cổ phiếu và các chỉ số chứng khoán tăng nhanh chóng.
Neutral – Trung tính: Tâm lý thị trường ở mức trung bình, khối lượng giao dịch cân bằng, tạo điều kiện ổn định cho nhà đầu tư quyết định mua hoặc bán.
Fear – Sợ hãi: Khi chỉ số tâm lý cho thấy sự sợ hãi, nhà đầu tư có xu hướng giao dịch bán nhiều hơn, thể hiện sự chênh lệch giữa lượng bán và mua.
Extreme Fear – Sợ hãi cực độ: Đây là mức chỉ số tâm lý khi nhà đầu tư ồ ạt bán tháo, gây ảnh hưởng lớn đến các chỉ số chứng khoán.
Qua những kiến thức tâm lý đầu tư chứng khoán từ Chuyên Tài Chính, hy vọng bạn sẽ nhận ra lợi thế của mình và cải thiện nhược điểm. Chúc bạn thành công với tâm lý vững vàng trong mọi dự án đầu tư!
