“Lý Do Việt Nam Rơi Vào Bẫy Thu Nhập Trung Bình và Cách Khắc Phục”

Bẫy thu nhập trung bình là gì?

 

“Hiện tượng bẫy thu nhập trung bình” thường xuất hiện ở các quốc gia có thu nhập thấp, tiến bộ đáng kể trong giảm nghèo nhưng gặp khó khăn khi vươn lên thu nhập cao. Nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, đang đối diện với vấn đề này. Vậy đâu là lý do khiến Việt Nam rơi vào bẫy thu nhập trung bình, tìm hiểu ngay với CHUYEN TAI CHINH.

1. Bẫy thu nhập trung bình là gì?

Thuật ngữ “Bẫy thu nhập trung bình” (Middle income trap) chỉ tình trạng một nền kinh tế đã thoát khỏi ngưỡng thu nhập thấp để đạt thu nhập trung bình nhưng sau đó bị kẹt lại, không thể vươn lên thành nước có thu nhập cao.

Đơn giản hơn, bẫy thu nhập trung bình là tình huống kinh tế nơi một quốc gia đạt một ngưỡng thu nhập nhất định và sau đó không thể tiếp tục phát triển.

Sự “kẹt lại” này có thể do quốc gia không còn lợi thế nhân công rẻ như quốc gia thu nhập thấp, nhưng cũng thiếu hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao, cùng công nghệ hiện đại như các nước thu nhập cao.

Hình minh họa một nhân vật hoạt hình cầm kính lúp và túi, bên cạnh dòng chữ "Bẫy thu nhập trung bình là gì?"

Bẫy thu nhập trung bình khiến nền kinh tế khó phát triển thêm

Thu nhập thấp: Trung bình dưới 1.025 USD/người

Thu nhập trung bình: Từ 1.025 đến 12.475 USD/người.

Thu nhập cao: Trên 12.475 USD/người.

Nếu xét theo GDP bình quân đầu người, từ năm 2008, Việt Nam thoát khỏi nhóm thu nhập thấp với GDP bình quân 1.145 USD/người. Tuy nhiên, có hai quan điểm trái chiều về rủi ro mắc bẫy thu nhập trung bình của Việt Nam:

Từ năm 1960 đến 2010, chỉ 15 trong 101 nền kinh tế thu nhập trung bình thoát khỏi bẫy. Ở châu Á có Đài Loan, Hồng Kông, Hàn Quốc, Singapore và Nhật Bản nằm trong nhóm thoát bẫy.

Nhiều quốc gia trên thế giới, mặc dù được kỳ vọng thành công, lại dính bẫy như Indonesia, Thái Lan, hoặc Brazil, Argentina (từng được dự đoán sẽ giống như Canada).

2. Đặc điểm của bẫy thu nhập trung bình

Các nền kinh tế bị mắc bẫy thu nhập trung bình thường có những đặc điểm sau:

– Phát triển nhờ tài nguyên có sẵn (dầu mỏ, than…), không phải vì chiến lược kinh tế thích hợp.

– Tỉ lệ đầu tư thấp; ngành nghề không cân bằng.

– Hàng hóa thiếu sức cạnh tranh về giá và chất lượng.

– Ngành chế tạo phát triển chậm, phụ thuộc nhập khẩu.

– Khoa học công nghệ lạc hậu, công nghiệp thiếu đa dạng, chậm đổi mới.

– Thị trường lao động trì trệ, chi phí nhân công cao.

– Việt Nam đang xuất hiện những đặc điểm nào trong số các đặc điểm nêu trên?

3. Nguyên nhân dính bẫy thu nhập trung bình

Vì sao sau hơn 250 năm công nghiệp hóa toàn cầu, với hơn 200 quốc gia, chỉ một số ít trở thành nền kinh tế phát triển? Nguyên nhân nằm ở một số yếu tố sau:

Bạn nên tìm hiểu:  "Top 25 Quốc Gia Sở Hữu Trữ Lượng Dầu Mỏ Lớn Nhất Thế Giới Theo OPEC"

Sự phụ thuộc quá mức vào lao động giá rẻ

Lao động giá rẻ thường là một lợi thế thu hút đầu tư, góp phần gia tăng GDP. Tuy nhiên, khi mức sống của người dân được nâng cao, ưu thế này dần mất đi, các nguồn đầu tư cũng sẽ giảm dần.

Ngoài ra, nhiều quốc gia phải đối mặt với vấn đề giảm dân số khi mức sống và trình độ dân trí tăng, cùng với quan điểm sống mới. Nhiều người chọn sống độc thân hoặc không sinh con, dẫn tới sự thiếu hụt lao động.

Công nhân xây dựng làm việc trên công trường với giàn giáo và cột bê tông, mang mũ bảo hộ.

Phụ thuộc vào giá nhân công sẽ dễ mắc bẫy thu nhập trung bình

Nếu công nghệ lạc hậu và năng suất chỉ dựa vào nhân công, việc mất đi lợi thế này sẽ dẫn đến suy giảm sức cạnh tranh, làm kinh tế trì trệ.

Thiếu đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế

Khi chỉ sao chép mô hình của các quốc gia đi trước mà thiếu đổi mới sáng tạo, nền kinh tế sẽ rất khó phát triển bền vững.

Việc không kịp đổi mới theo biến động thị trường khiến năng suất lao động thấp và sản phẩm thiếu cạnh tranh.

Sự phân bổ vốn không hiệu quả

Nếu nguồn vốn không được phân bổ hợp lý và chính sách không kịp thời có thể cản trở sự phát triển của các lĩnh vực then chốt như giáo dục, khoa học, công nghệ…

Kinh tế vĩ mô thiếu sự ổn định

Tình trạng lạm phát cao và nền kinh tế vĩ mô không ổn định là vấn đề phổ biến ở các quốc gia đang phát triển, gây ra khoảng cách giàu nghèo và bong bóng bất động sản…

Một nền kinh tế thiếu ổn định sẽ khó phát triển, dễ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

4. Hậu quả khi mắc bẫy thu nhập trung bình

Bẫy thu nhập trung bình là thách thức lớn mà nhiều quốc gia cần đối diện và giải quyết. Đối với Việt Nam, tình trạng này càng đáng lo ngại khi nhiều năm liền, GDP bình quân chỉ đạt mức 2.000 – 3.000 USD/người.

Nếu sự tăng trưởng chỉ dựa vào tài nguyên có sẵn mà thiếu các chính sách kinh tế phù hợp và sự đổi mới, bứt phá, quốc gia đó chắc chắn không thể duy trì đà tăng trưởng lâu dài.

Người đàn ông hốt hoảng trước một cái bẫy lớn với đồng tiền vàng ở giữa, mặc vest và cầm cặp.

Rất ít quốc gia có thể thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình

5. Phương pháp tránh bẫy thu nhập trung bình

Nhà nước cần chiến lược hợp lý để áp dụng công nghệ hiện đại, đổi mới sản xuất và tìm kiếm thị trường tiềm năng, thúc đẩy xuất khẩu nhằm duy trì tăng trưởng.

Thách thức lớn nhất là chuyển đổi công nghệ để nâng cao tính cạnh tranh.

Trong khi đó, để thực hiện được điều này cần phải chú trọng vào giáo dục, vì thay đổi một thế hệ cần đến hàng thập kỷ.

Đồng thời, việc sử dụng các khóa học công nghệ trong đời sống và nghiên cứu phát triển công nghệ mới mẻ, thiết thực sẽ giúp cải thiện hiệu suất lao động.

Bạn nên tìm hiểu:  Tìm hiểu Chỉ Báo Supertrend: Công Thức và Hướng Dẫn Sử Dụng Hiệu Quả

Để tránh sa vào bẫy thu nhập trung bình, cần sự đóng góp từ nhiều ngành lĩnh vực như giáo dục, công nghệ, khoa học và kinh tế tư nhân.

Hàn Quốc là một ví dụ tiêu biểu khi họ đã thoát khỏi bẫy này và đạt được những thành công lớn, nhờ phát triển hệ thống giáo dục chất lượng và công nghệ. Hiện tại, Hàn Quốc đã trở thành một trong những quốc gia phát triển hàng đầu thế giới.

6. Tại sao Việt Nam có nguy cơ mắc bẫy thu nhập trung bình?

Hiện tại, có hai quan điểm chính, một bên cho rằng nước ta chưa bị mắc bẫy thu nhập trung bình do mới chỉ trải qua 1/3 thời gian trong nhóm thu nhập trung bình thấp theo tiêu chuẩn. Theo một nghiên cứu, với tốc độ phát triển như hiện nay, tới năm 2035, GDP bình quân đầu người của Việt Nam sẽ đạt 5.000 USD, vượt mức cao nhất của nhóm nước có thu nhập trung bình thấp.

Người cầm chìa khóa lớn, đối diện chồng tiền và túi có ổ khóa, nền chữ về bẫy thu nhập trung bình.

Việt Nam có nguy cơ cao mắc bẫy thu nhập trung bình

Quan điểm thứ hai cho rằng dù nước ta chưa rơi vào bẫy nhưng nguy cơ rất lớn do 4 đặc điểm sau:

– Tăng trưởng GDP chậm lại sau khi thoát khỏi nhóm nước thu nhập thấp.

– GDP bình quân đầu người của Việt Nam kém xa các nước lân cận, trong khi nhiều nước này vẫn nằm trong nhóm nước thu nhập trung bình.

– Thu nhập bình quân đầu người vẫn thấp, tăng trưởng kinh tế chậm lại và chủ yếu phụ thuộc vào việc gia tăng vốn và lao động. Yếu tố TFP có tỷ trọng thấp. Thêm vào đó, hiệu quả đầu tư và năng suất lao động chưa cao, một phần do xuất phát điểm thấp.

– Có một số vấn đề cản trở thu nhập tăng: “Dân số vàng” chỉ kéo dài một thời gian ngắn, nhưng đã bắt đầu dấu hiệu lão hóa, dẫn đến nguy cơ chưa giàu đã già. Dù cơ cấu kinh tế có thay đổi tích cực, nhưng vẫn phụ thuộc vào lao động giá rẻ. Công nghiệp chủ yếu là gia công và lắp ráp, chưa sản xuất được máy móc, dịch vụ thiếu chuyên nghiệp và lao động phi chính thức nhiều làm giảm năng suất.

Để tránh rơi vào bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam cần nỗ lực từ mọi lĩnh vực, bắt đầu từ giáo dục, nâng cao nhận thức, cùng với chính sách đúng đắn của Chính phủ và sự đổi mới trong tất cả ngành nghề để cải thiện năng suất lao động, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Hãy theo dõi thêm các bài viết về tài chính và đầu tư, kinh doanh do Chuyên Tài Chính cập nhật hàng ngày để có thêm nhiều kiến thức bổ ích nhé.

Lên đầu trang