Vàng nắm giữ vai trò tiền tệ nhờ khả năng bảo toàn giá trị và vẻ đẹp nổi bật, giúp nó được chấp nhận một cách rộng rãi. Vàng khắc phục được tất cả các yếu điểm của các nguyên tố khác trên trái đất, vô cùng tinh khiết và không chịu ảnh hưởng từ hóa chất bên ngoài như nhiệt độ, độ ẩm, oxy hay các hóa chất ăn mòn khác. Vàng dễ nhận diện, có độ dẻo cao, dễ uốn và có giá trị gần như vĩnh cửu.
Do nhiều hạn chế, vàng không còn được dùng làm tiền tệ: giá trị của vàng quá cao so với hàng hóa thông thường, khó khăn trong giao dịch và số lượng vàng có hạn, khiến việc dùng vàng trong giao dịch trở nên lãng phí tài nguyên. Hãy cùng Chuyên Tài chính tìm hiểu cách vàng đã thực hiện vai trò tiền tệ trong nền kinh tế trước thời kỳ tiền giấy được phát minh!
1. Khái niệm về tiền tệ
Tiền tệ hay tiền lưu thông (tiếng Anh: Currency) là phương tiện được pháp luật quy định để trao đổi hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế. Tùy theo từng quốc gia mà tiền tệ có hình thái và đơn vị khác nhau.
Tiền tệ trong nên kinh tế hiện nay
Tiền tệ thường được phát hành bởi cơ quan dưới sự giám sát của Nhà nước hoặc Chính phủ, chẳng hạn như Ngân hàng Trung Ương.
Hiện nay, tiền tệ tồn tại dưới nhiều hình thức, gồm:
– Tiền pháp định – tiền giấy, tiền kim loại do Nhà nước/Chính phủ ban hành;
– Tiền hàng hóa – vàng, bạc, đồng, thuốc lá, hạt cacao, bò, lúa…
– Tiền thay thế – phiếu mua hàng, đổi điểm thưởng…
– Tiền mã hóa – Bitcoin, crypto…
Tiền tệ thực hiện 4 chức năng cơ bản: thước đo giá trị, phương tiện trao đổi hàng hóa, phương tiện thanh toán, và có chức năng tiền tệ quốc tế.
Thời cổ đại, trao đổi hàng hóa thường bằng cách đổi chác đồ vật và sản phẩm, với một số dùng vàng, bạc làm tiền tệ để thanh toán.
2. Vì sao vàng có được vai trò tiền tệ?
Trong lịch sử, những hàng hóa đóng vai trò tiền tệ đều phải có giá trị và công dụng nhất định. Vàng, thông qua hệ thống thanh toán bằng vàng hay chế độ bản vị vàng, đã giữ vai trò đó từ thời cổ đại cho đến những năm 1970. Sự đóng góp của vàng cho kinh tế thế giới là không thể phủ nhận.
Vai trò của tiền tệ trong nên kinh tế hiện nay
Tiền vàng vượt trội hơn tiền giấy ở khả năng bảo toàn giá trị và vẻ đẹp tinh tế, do đó dễ được chấp nhận rộng rãi, xuyên quốc gia. Nó không phải là quý nhất nhưng đáp ứng hoàn hảo các nhu cầu xã hội của con người nhờ những đặc điểm nổi bật.
3. Đặc điểm của vàng thỏa mãn vai trò tiền tệ
Vì sao vàng lại phù hợp với vai trò tiền tệ? Bởi lẽ vàng có thể vượt qua mọi hạn chế của các nguyên tố khác trên trái đất. Nó không dễ bay hơi như các chất khí, chất lỏng khác. Nhiệt độ nóng chảy nằm ở ngưỡng mà người xưa có thể chế tác, khác biệt so với bạch kim.
Với việc là kim loại hiếm, khó tìm chứ không giống như đồng,
Các kim loại như nhôm, sắt, kẽm… không bị xỉn màu như bạc, không độc hại, không gây chiếu xạ như nhóm Lantan và actinide, và không dễ bén lửa như kim loại kiềm và kiềm thổ. Vậy còn gì phù hợp hơn vàng nữa?
Vàng tinh khiết tuyệt đối, không bị tác động bởi yếu tố hóa học bên ngoài như nhiệt độ, độ ẩm, oxy hay các chất ăn mòn khác. Đây là biểu hiện tuyệt vời của tính đồng nhất ở vàng.
Vàng dễ nhận diện bởi ánh vàng lấp lánh, độ dẻo có thể uốn cong, âm thanh đặc trưng khi va chạm và khối lượng riêng lớn, làm cho việc pha tạp dễ bị phát hiện.
Vàng có độ dẻo ưu việt, dễ tạo hình thành tiền xu, nén, thỏi, nhẫn… tùy mục đích sử dụng – từ giao thương, tích trữ đến chế tác trang sức. Ngay cả khi cần chia tách, cũng có thể nấu chảy để tạo hình mới.
Thêm vào đó, vàng gần như giữ giá trị vĩnh cửu, và chỉ một chút vàng cũng có thể biểu trưng cho giá trị của nhiều hàng hóa lớn.
4. Nguyên nhân khiến vàng mất đi vai trò tiền tệ như trước đây
Hiện nay, vàng không còn giữ vai trò tiền tệ như xưa vì một số bất tiện, cụ thể là:
Nguyên nhân vàng có được vai trò tiền tệ trên thế giới
Thứ nhất, giá trị vàng ngày một tăng. Là kim loại quý, khai thác khó khăn nhưng nhu cầu luôn cao khiến giá vàng ngày càng đắt đỏ, không thích hợp làm phương tiện trao đổi với các giao dịch có giá trị nhỏ như hàng hóa tiêu dùng.
Thứ hai, khó khăn trong lưu thông với số lượng lớn. Kinh tế và thương mại phát triển kéo theo gia tăng giao dịch hàng hóa, khi ấy việc thanh toán bằng vàng gặp nhiều rắc rối trong vận chuyển và dễ bị mất cắp.
Thứ ba, lượng vàng không đủ đáp ứng giao dịch lớn.
Thứ tư, dùng vàng làm công cụ trao đổi gây lãng phí tài nguyên, buộc các ngành sử dụng vàng làm vật liệu phải cắt giảm nhu cầu, chẳng hạn như trang sức, ảnh hưởng đáng kể đến doanh thu.
Trong lịch sử, vàng đã đóng vai trò quan trọng trong tiền tệ từ thời cổ đại đến thập niên 70 của thế kỷ 20, chứng minh tác dụng to lớn đối với kinh tế. Dù hiện tại vàng không còn được sử dụng như tiền tệ chính, giá trị của nó vẫn không suy giảm, vẫn là một biện pháp bảo vệ trước lạm phát.
