Chiến lược bán khống (short selling) là một cách đầu tư sinh lợi từ sự sụt giảm giá cổ phiếu, nhưng không phải ai cũng có khả năng thực hiện phương thức này. Cùng Chuyên Tài Chính tìm hiểu bên dưới nhé!
I. Bán khống là gì?
Trong lĩnh vực tài chính, hoạt động bán khống được xem như một cách thu lợi từ việc giảm giá của một sản phẩm. Nhà đầu tư dự đoán giá sản phẩm sẽ giảm và vay để bán, kiếm lời từ sự chênh lệch.
Đơn giản hơn, bán khống là bán hàng hóa mà mình chưa sở hữu, bằng cách vay mượn để bán khi giá cao và mua lại khi giá giảm.
Bán khống cổ phiếu giúp đạt lợi nhuận mà không cần vốn đầu tư ban đầu
II. Bán khống trong chứng khoán là gì?
Khái niệm bán khống chứng khoán (gọi là short sales/short selling) chỉ việc trader/nhà đầu tư bán chứng khoán mà họ chưa thực sự sở hữu.
Khi giá chứng khoán đạt mức cao, nhà đầu tư vay mượn chứng khoán từ môi giới để bán và mua lại khi giá xuống, hưởng lợi từ chênh lệch giá sau khi trừ lãi, hoa hồng phải trả.
Hoạt động bán khống chứng khoán có thể được coi là “tay không bắt giặc,” với khả năng mang lại lợi nhuận cao, có lúc lên tới 100%. Kinh nghiệm trong bán khống cổ phiếu là rất quý giá, khi áp dụng thành thạo, nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận cao mà không cần vốn nhiều.
Tuy nhiên, bán khống cũng chứa đựng nhiều rủi ro nếu nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm hoặc lạm dụng hình thức này.
Nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm không nên tham gia bán khống chứng khoán
Ví dụ: Nhà đầu tư vay 1.000 cổ phiếu A và bán ra thị trường với giá 110.000đ/cp, thu về 110 triệu đồng. Nếu giá cổ phiếu A giảm 5.000đ/cp thì nhà đầu tư có thể mua 1.000cp để trả lại với giá 105 triệu đồng, từ đó thu lãi 5 triệu đồng từ việc bán khống.
Ngược lại, nếu giá cổ phiếu A tăng 5.000đ/cp so với lúc bạn bán thì cần bỏ ra 115 triệu để mua 1.000cp trả lại, thua lỗ 5 triệu đồng.
Quy trình bán khống chứng khoán như sau:
– Nhà đầu tư cần có tài khoản ký quỹ, có tiền mặt hoặc vốn cổ phần để thế chấp.
– Khi giá cổ phiếu tăng, nhà đầu tư vay cổ phiếu từ công ty chứng khoán để bán.
– Khi giá cổ phiếu giảm, nhà đầu tư mua số cổ phiếu đã vay với giá thấp hơn để trả lại cho công ty, bao gồm phí vay và theo thỏa thuận.
III. Mục đích của hoạt động bán khống?
Bán khống chứng khoán dựa trên dự báo xu hướng giá
Bán khống được coi như một công cụ đòn bẩy tài chính tiết kiệm và vẫn mang lại lợi nhuận tương đối hấp dẫn. Mục tiêu của short selling là khai thác sự giảm giá của thị trường để mua đi bán lại chứng khoán với lợi nhuận mà không cần đầu tư nhiều vốn hoặc thời gian.
III. Đặc điểm của bán khống chứng khoán
Hoạt động bán khống chứng khoán có ba đặc điểm nổi bật sau:
Kiếm lời từ dự đoán xu hướng giá cổ phiếu giảm
Nhà đầu tư có thể kiếm lời từ việc cổ phiếu rớt giá. Do đó, cần thành thạo kỹ thuật phân tích và dự đoán chính xác xu hướng giá để thực hiện bán khi cổ phiếu đang cao và mua vào khi giá đã giảm.
Không sở hữu cổ phiếu khi bán
Trong giao dịch short selling, người bán không sở hữu cổ phiếu mà mượn từ công ty môi giới, sau đó trả lại kèm lãi hoặc phí.
Tỷ lệ rủi ro cao
Việc dự báo sai giá có thể gây tổn thất lớn. Đặc biệt, nếu kỳ vọng giá vẫn không giảm thì thua lỗ sẽ càng tăng, bên cạnh đó phí và lãi cũng sẽ tăng theo thời gian.
IV. Những hình thức bán khống cổ phiếu tại Việt Nam
Bán khống thông qua thị trường chứng khoán phái sinh
Nhà đầu tư có thể tận dụng giao dịch hai chiều trên thị trường chứng khoán phái sinh để bán khống. Điều này cho phép bán hợp đồng tương lai của chỉ số VN30 mà không cần sở hữu cổ phiếu cơ sở, chỉ cần đảm bảo có đủ tiền ký quỹ.
Nhà đầu tư Việt Nam chỉ được phép bán khống trên thị trường phái sinh
Hiện tại, nhà đầu tư có thể short selling cổ phiếu trong rổ VN30 với đòn bẩy ở mức 1:5 đến 1:10, thậm chí lên tới 1:20 qua các kỳ hạn từ 1 tháng đến 6 tháng.
Để bán khống trên thị trường chứng khoán phái sinh đạt hiệu quả cao, nhà đầu tư cần dựa trên:
– Kỹ năng phân tích kỹ thuật dựa theo biến động giá của VFVN30 để ra quyết định đầu tư.
– Lợi dụng sự chênh lệch giá giữa VN30 và các sản phẩm phái sinh.
– Thành thạo phương pháp định giá cổ phiếu.
– Có kinh nghiệm và kỹ năng kinh doanh chênh lệch giá, vừa bán khống vừa mua ở kỳ hạn khác, hoặc mua trên thị trường cơ sở và bán khống ở thị trường phái sinh.
Bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở
Hiện nay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chưa cho phép bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở. Một số nhà đầu tư “lách luật” thông qua việc vay mượn, hay còn gọi “bán nhờ qua tài khoản người khác”. Tuy nhiên, phương pháp này khá phức tạp và không phổ biến.
V. Nguy cơ khi thực hiện bán khống cổ phiếu trên thị trường
Để đạt lợi nhuận cao nhanh chóng, nhà đầu tư đối mặt với nhiều rủi ro, nhất là những người mới thiếu kinh nghiệm vì nếu dự đoán xu hướng giá sai, tổn thất có thể rất nặng.
Nhà đầu tư cần nắm rõ chi phí khi bán khống dựa trên tài khoản ký quỹ
Không thể mua lại cổ phiếu trả nợ theo giá mong muốn
Để thực hiện bán khống, nhà đầu tư phải vay cổ phiếu từ công ty môi giới. Nếu đoán sai xu hướng giá, có nguy cơ không mua lại được cổ phiếu với giá mong muốn, do đó càng giữ lâu càng lỗ.
Thêm vào đó, việc vay chứng khoán để bán khống kéo theo các khoản lãi suất cho tài khoản ký quỹ, nếu kéo dài thời gian mua lại, tiền lãi sẽ tăng.
Rủi ro khi dùng đòn bẩy để bán khống
Để bán khống, nhà đầu tư mở tài khoản ký quỹ vay chứng khoán từ môi giới và cầm cố bằng khoản đầu tư của mình.
Khi thao tác mua diễn ra, bạn cần đáp ứng tỷ lệ ký quỹ tối thiểu từ 25% đến 50%, nếu tài khoản dưới mức này khi dự đoán giá không đúng, bạn sẽ gặp nguy cơ cháy tài khoản và cần nạp thêm tiền hoặc bán bớt lệnh đang mở.
Để giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư cần quản lý vốn và hiểu rõ chi phí giao dịch căn bản như chênh lệch giá, hoa hồng, phí khác.
Bán khống chứng khoán có thể thua lỗ không giới hạn
Chọn sai thời điểm
Thị trường biến động liên tục, dù phân tích đúng xu hướng dài hạn nhưng nếu không chọn đúng thời điểm giao dịch, bạn có thể phải mua giá cao, bán giá thấp.
Ví dụ, nếu bạn xem một cổ phiếu được định giá cao hơn giá trị thực nhưng trên thực tế, giá không giảm ngay mà được giữ nguyên trong một thời gian. Trong giai đoạn này, bán khống dễ dẫn đến lỗ.
Rủi ro pháp lý
Ở một số lĩnh vực, cơ quan quản lý có thể cấm bán khống hoặc tạm dừng thị trường để ngăn chặn hoảng loạn gây ra sự tăng giá bất ngờ của cổ phiếu khiến nhà đầu tư chịu thiệt hại lớn, đặc biệt là nhà đầu tư nhỏ, và có thể dẫn đến rủi ro thua lỗ toàn hệ thống.
Đi ngược xu hướng thị trường
Bán khống là đặt cược ngược với xu hướng chung của thị trường, do đó tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trong dài hạn, hầu hết cổ phiếu đều tăng giá do lạm phát và tốc độ tăng trưởng kinh tế khiến giá cổ phiếu tăng một phần.
Về lý thuyết, nếu giá cổ phiếu tăng không ngừng mà không giảm, nhà đầu tư có thể lỗ nhiều.
Tổn thất tài chính có thể không có giới hạn. Vì vậy, bạn cần xem xét giá cổ phiếu của công ty trong bối cảnh thị trường cụ thể để quyết định liệu có nên tìm kiếm lợi nhuận từ việc bán khống hay không.
Cần trau dồi kỹ năng phân tích thị trường để bán khống hiệu quả
Cách phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro bán khống
Để giảm thiểu nguy cơ từ bán khống, nhà đầu tư nên chú ý xác định điểm mua, điểm bán hợp lý, và luôn giới hạn thua lỗ từ 7% đến 10%.
Những ai ít kinh nghiệm nên tránh sử dụng phương thức giao dịch này.
VI. Quy định và xử lý pháp luật về bán khống chứng khoán
Hiện tại, nhà đầu tư chỉ có thể thực hiện bán khống trên thị trường chứng khoán phái sinh và chưa được phép trên thị trường chứng khoán cơ sở. Do đó, việc cố tình thực hiện giao dịch bán khống với khối lượng lớn có thể dẫn đến nguy cơ bị xử phạt hoặc cấm giao dịch trên thị trường.
Nếu bán khống không được quản lý chặt chẽ, có thể xảy ra tình trạng thao túng giá cổ phiếu, gây thiệt hại cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Bán khống chứng khoán hấp dẫn bởi tiềm năng lợi nhuận lớn nhưng cũng có thể dẫn đến thua lỗ nghiêm trọng. Vì vậy, phương thức này không phù hợp với những nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, đặc biệt khi thị trường biến động. Nhà đầu tư cần hiểu rõ về nguyên tắc cắt lỗ, phân tích kỹ thuật… để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.
Hy vọng thông tin từ Chuyên Tài Chính giúp nhà đầu tư hiểu rõ về bán khống và tự tin lên chiến lược, thực hiện giao dịch bán khống hiệu quả.
