Khủng hoảng kinh tế là gì và có thực sự đáng sợ như nhiều người vẫn hình dung? Có biện pháp nào để ngăn chặn tình trạng này và liệu có cơ hội đầu tư sinh lời khi khủng hoảng xảy ra không? Mời bạn tìm hiểu chi tiết với CHUYENTAICHINH qua bài viết sau.
I. Khái niệm khủng hoảng kinh tế
Theo lý thuyết Kinh tế – Chính trị của Các Mác Lê-nin, khủng hoảng kinh tế (Economic crisis) là sự suy thoái nhanh chóng và nghiêm trọng của nền kinh tế, có thể xảy ra trong một khu vực, một quốc gia hoặc lan rộng khắp thế giới.
Khủng hoảng kinh tế là mối quan ngại chung của mọi người
Khủng hoảng kinh tế là sự suy thoái dài hạn của nền kinh tế theo xu hướng trầm trọng. Các nguyên nhân có thể do khủng hoảng tài chính, bong bóng kinh tế, lạm phát, giảm phát, và thắt chặt chi tiêu.
Khủng hoảng kinh tế thường có biểu hiện như: hàng hóa dư thừa không bán được, sản xuất thu hẹp, doanh nghiệp phá sản phải đóng cửa, thất nghiệp tăng cao, GDP giảm, cạn kiệt thanh khoản, tài sản mất giá trị gây ra tình trạng thị trường hoang mang, bán tháo…
II. Nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng kinh tế
Nguyên nhân chính của khủng hoảng kinh tế bắt nguồn từ mâu thuẫn cơ bản trong chủ nghĩa tư bản giữa sở hữu tư nhân và sự xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất. Dưới đây là 5 yếu tố cụ thể:
1. Khủng hoảng tài chính
Khi giá trị tài sản giảm mạnh và nhanh chóng, khủng hoảng tài chính xảy ra. Bong bóng kinh tế hiện diện, thị trường chứng khoán tụt dốc, các vụ vỡ nợ lớn xảy ra khiến hệ thống ngân hàng có nguy cơ phá sản. Khủng hoảng tài chính không chỉ làm giảm giá trị tài sản mà còn ảnh hưởng tới vị thế kinh tế của quốc gia, tùy theo mức độ khủng hoảng mà họ chịu đựng.
Ví dụ, cuộc khủng hoảng tài chính 2008 khởi nguồn từ bong bóng bất động sản Mỹ vỡ, và lan rộng khắp thế giới. Hoặc cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á năm 1997, bắt đầu từ Thái Lan và sau đó lan rộng ra thị trường chứng khoán và trung tâm tiền tệ lớn của Châu Á.
5 yếu tố chính gây ra khủng hoảng kinh tế
2. Bong bóng kinh tế, tài chính hay đầu cơ
Đây là hiện tượng giá cả hàng hóa bị đẩy lên cao một cách vô lý, không bền vững, chỉ tăng nhanh rồi lại giảm. Lúc này, thị trường không còn phản ánh sức tiêu thụ và cung ứng mà chỉ là hệ quả của phản ứng đồng thuận khi các tác nhân kinh tế hành động giống nhau.
Khi bong bóng vỡ, thị trường sụp đổ. Các khoản đầu tư lớn liên quan đến bong bóng bị xóa sạch, tài sản biến mất, để lại những khoản nợ xấu khổng lồ.
Ví dụ như cuộc khủng hoảng hoa Tulip năm 1637 tại Hà Lan đã khiến quốc gia này từ một cường quốc thành trì trệ.
3. Lạm phát
Đây là hiện tượng tăng giá hàng hóa và dịch vụ liên tục, làm đồng tiền mất giá trị. Lạm phát diễn ra chậm và kéo dài, phản ánh sự giảm sức mua của tiền tệ.
Lạm phát gây xáo trộn trong cuộc sống người dân, họ tiết kiệm nhiều hơn và ngần ngại trong các quyết định đầu tư, từ đó tăng trưởng kinh tế giảm, khiến tỷ lệ lạm phát vốn cao lại càng tăng.
Nếu không kiềm chế lạm phát kịp thời thì nguy cơ nổ ra một cuộc khủng hoảng kinh tế là rất lớn.
4. Giảm phát
Trái ngược với lạm phát là giảm phát, giá hàng hóa và dịch vụ giảm liên tục, đồng tiền càng có giá trị.
Giảm phát buộc các doanh nghiệp phải bán tháo hàng tồn kho vì không còn ai muốn mua sắm. Để tránh rủi ro, người tiêu dùng và nhà đầu tư tích trữ tiền mặt nhiều hơn. Xu hướng này làm tiêu dùng giảm sút, tổng cầu giảm mạnh, dẫn đến suy thoái kinh tế.
5. Thắt chặt chi tiêu
Người tiêu dùng có xu hướng giảm chi tiêu trước biến động thị trường, vô tình tác động đến nền kinh tế, làm giảm tốc độ tăng trưởng. Khi thị trường yếu, GDP quốc gia giảm, vì trung bình 60% GDP phụ thuộc vào chi tiêu tiêu dùng.
Lãi suất cao cũng khiến doanh nghiệp phải thu hẹp kế hoạch chi tiêu do chi phí tài chính tăng, họ cũng lo ngại vay mượn có thể không khả thi. Điều này làm GDP đình trệ, góp phần đẩy quốc gia tới ngưỡng một cuộc khủng hoảng kinh tế.
III. Bản chất của khủng hoảng kinh tế
Bản chất căn bản của tình trạng khủng hoảng kinh tế
Bản chất của khủng hoảng kinh tế là sự rối loạn và mất cân bằng trong nền kinh tế, và là hệ quả của suy thoái kinh tế.
Khủng hoảng kinh tế đã âm thầm khởi phát từ lâu, hậu quả mà nó mang lại rất nặng nề và khó khắc phục trong thời gian ngắn.
Các quốc gia phát triển dễ xảy ra khủng hoảng kinh tế hơn, và thiệt hại cũng nghiêm trọng hơn so với những nước đang phát triển.
IV. Những tác động của khủng hoảng kinh tế
Theo Karl Marx, khủng hoảng kinh tế làm gia tăng xung đột giai cấp trong xã hội và khởi động lại quá trình tích tụ tư bản mới.
Tiêu thụ giảm (cầu vượt cung, quy mô sản xuất không đủ đáp ứng nhu cầu), lao động thì bất ổn, tiền lương tăng để nâng cao năng suất làm tỷ suất lợi nhuận giảm. Thanh khoản cạn kiệt, thị trường tụt dốc, hàng hóa tồn kho, giá giảm mạnh, sản xuất đình trệ, dẫn đến hàng loạt công ty phá sản và ngừng hoạt động.
Nhữngtác động sâu rộng của khủng hoảng tài chính
Dù thường mang lại những ảnh hưởng tiêu cực, khủng hoảng kinh tế cũng có thể đóng góp tích cực vào nền kinh tế. Cụ thể:
1. Tăng căng thẳng xã hội:
Khi khủng hoảng kinh tế xảy ra, nhiều công ty không thể duy trì hoạt động và phải đóng cửa, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, làm cho điều kiện sống trở nên bấp bênh, ngay cả những nhu cầu cơ bản như ăn uống, ngủ nghỉ cũng bị ảnh hưởng. Người dân buộc phải vay mượn để sống, dẫn đến gánh nặng nợ nần.
Đến một thời điểm nhất định, khi không thể chi trả, nợ xấu gia tăng, gây căng thẳng lớn giữa các tầng lớp, đặc biệt là giữa người vay và người cho vay. Tỷ lệ hộ nghèo tăng cao, trẻ em có nguy cơ không được đi học, kéo theo sự gia tăng bạo lực và các tệ nạn xã hội, có thể gây ra những cuộc nội chiến.
2. Dẫn đến khủng hoảng toàn cầu:
Do sự liên kết giữa các quốc gia, khi khủng hoảng kinh tế xuất hiện ở một khu vực, các quốc gia khác sẽ ít nhiều chịu ảnh hưởng. Những nước có sức tác động lớn như Mỹ, Châu u, Trung Quốc, Nhật Bản dễ gây ra sự suy thoái và khủng hoảng cho các nước khác, dẫn đến khủng hoảng lan ra toàn thế giới.
3. Tình trạng kinh tế đình trệ:
Vì nhiều doanh nghiệp phá sản, không còn kinh phí để hoạt động, sản xuất bị đình trệ, hàng hóa không tiêu thụ được vì dân chúng không có khả năng chi trả. Kết quả là không có lợi nhuận, khoản vay đến hạn không thể thanh toán… ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế, lạm phát tăng vọt lên hai con số, hình thành vòng luẩn quẩn phải mất nhiều năm và cần nhiều chính sách điều chỉnh mới có thể vượt qua.
Dù vậy, ở mặt tích cực, theo chu kỳ kinh tế, sau khủng hoảng sẽ là giai đoạn tăng trưởng, một nền kinh tế mới sẽ được hình thành lại.
Và ngay cả khi kinh tế không thuận lợi, vẫn có nhiều cơ hội cho bạn đầu tư kiếm lời. Ví dụ, một số ngành sẽ không chịu ảnh hưởng nhiều như y tế, năng lượng, nguyên vật liệu xây dựng… bạn có thể kinh doanh hoặc mua cổ phiếu của các công ty thuộc lĩnh vực đó. Như vậy, dù khó khăn, bạn vẫn có cơ hội kiếm lợi nhuận ổn định.
V. Các giải pháp khắc phục khủng hoảng kinh tế
Các giải pháp tối ưu để khắc phục khủng hoảng hiện nay
Để có giải pháp hiệu quả trong việc khắc phục khủng hoảng kinh tế, ta cần nắm rõ nguyên nhân, tùy theo diễn biến mà tìm cách điều chỉnh theo hướng tích cực.
Một số giải pháp có thể áp dụng gồm:
Về phía chính phủ, cần có chính sách giám sát và quản lý chặt chẽ các thị trường như chứng khoán, ngoại hối, bất động sản, vàng… Những thị trường càng thu hút nhiều sự chú ý cần được theo dõi nghiêm ngặt, tránh tình trạng thao túng giá cả, gây ra nhiều hệ lụy khác.
Lạm phát là mối nguy cho tài chính ổn định. Việc duy trì lạm phát ở mức từ 2% – 5% là lý tưởng, tạo đà cho nền kinh tế phát triển mạnh mẽ. Các ngân hàng trung ương cần hành động quyết liệt, theo sát diễn biến kinh tế vàCác chính sách cần được điều chỉnh một cách hợp lý.
Ở các nền kinh tế mới nổi sẽ đối mặt với tác động tiêu cực tiềm ẩn từ việc thắt chặt chính sách tiền tệ ở các nền kinh tế tiên tiến, ví dụ như chi phí đi vay cao hơn và rủi ro dòng vốn ra… Để xử lý những thách thức này, các quốc gia cần chuẩn bị sẵn sàng kịch bản ứng phó với các công cụ chính sách như kéo dài thời gian đáo hạn nợ, áp dụng tỷ giá hối đoái linh hoạt, thực hiện can thiệp ngoại hối và quản lý dòng vốn.
Để giải quyết vấn đề nợ tăng cao do ưu tiên chi tiêu cho y tế, giáo dục và các công trình công cộng, cần lập một lộ trình tài khóa trung hạn chi tiết, bao gồm các chính sách cần thiết để đảm bảo không ảnh hưởng đến tính bền vững của nợ công. Các nhà hoạch định chính sách nên tập trung vào việc tận dụng các cơ hội chuyển đổi cơ cấu lớn, đặc biệt là quá trình chuyển đổi xanh và cuộc cách mạng kỹ thuật số.
Chính phủ cần đảm bảo việc cung ứng hàng hoá đầy đủ cho người dân bằng cách đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường cạnh tranh hàng nội địa và tạo điều kiện thuận lợi để xuất nhập khẩu diễn ra mạnh mẽ.
Một bài học từ đại dịch COVID-19 là cần chú ý đến khí hậu, môi trường và khả năng phát triển của các đại dịch tương lai. Chúng là những mối đe dọa nguy hiểm đến hành tinh, đặc biệt tác động lớn đến nền kinh tế. Cần giảm thiểu tàn phá môi trường, ngăn chặn dịch bệnh, thích ứng khi cần và tăng cường khả năng phục hồi trước cú sốc tiềm ẩn.
Vấn đề cấp bách cho toàn cầu là cách mạng kỹ thuật số. Người lao động cần tái đào tạo để thích ứng với nền kinh tế số hóa, mở ra cơ hội đổi mới trong đầu tư và tiêu dùng, như việc thanh toán không dùng tiền mặt. Các ngân hàng cần xây dựng chính sách quản lý tiền kỹ thuật số và tăng cường khung pháp lý cho tài sản tiền điện tử. “Tương lai là kỹ thuật số” hứa hẹn năng suất, tăng trưởng và nhiều việc làm mới.
Cuối cùng, cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhận thức của người dân, doanh nghiệp và Chính phủ về công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong sản xuất, kinh doanh, nhằm ổn định thị trường và phát triển kinh tế bền vững.
VI. Nên đầu tư gì khi đối mặt khủng hoảng kinh tế?
Những kênh đầu tư an toàn khi khủng hoảng kinh tế xảy ra
1. Đầu tư vàng
Vàng luôn được coi là nơi trú ẩn an toàn hàng đầu khi khủng hoảng kinh tế diễn ra. Loại tài sản này có khả năng giữ giá cực kỳ tốt ngay cả khi nền kinh tế suy thoái. Xem thêm: Đầu tư vàng 2023
Cuối năm 2019, giá vàng ròng 9999 ở mức 42.5 triệu đồng/lượng, đến tháng 08/2020, giá vàng đã tăng lên 62 triệu đồng/lượng (tăng khoảng 20 triệu đồng/lượng chỉ sau 1 năm). Trong đại dịch 2021, giá vàng thế giới tăng mạnh, vàng tại Việt Nam cũng luôn vượt mốc 60 triệu đồng/lượng.
Đỉnh điểm tháng 3/2022, giá vàng trong nước đạt 74 triệu đồng/lượng. Tới năm 2023, giá vàng vẫn ở mức cao, trên 66 triệu đồng/lượng, dự báo giá vàng thế giới sẽ tiếp tục tăng trong nửa cuối năm 2023 do tình hình bất ổn của các nền kinh tế lớn.như Mỹ.
Do vậy, vàng có giá trị cao, và sự biến động mạnh mẽ của nó đồng nghĩa với việc các nhà đầu tư cần thận trọng khi quyết định dồn hết vốn vào vàng.
Vàng là một trong những kênh đầu tư an toàn khi có khủng hoảng
2. Đầu tư vào thương mại điện tử
Sự phát triển của các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, Tiktok Shop, Shein, Amazon… đang dần chiếm lĩnh thị trường bán lẻ toàn cầu, đặc biệt bùng nổ sau đại dịch Covid, và tiềm ẩn nhiều cơ hội phát triển lớn. Theo ước tính của Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam, quy mô ngành thương mại điện tử tại nước ta tăng trưởng trên 20 tỷ USD, với mức tăng khoảng 20%/năm, giá trị xuất khẩu của các doanh nghiệp nội địa bán hàng trên Amazon tăng 45% trong năm 2022.
Bạn có thể giao dịch cổ phiếu của các thương hiệu này, hoặc trực tiếp tham gia hợp tác thông qua chương trình tiếp thị liên kết với các sàn thương mại điện tử hoặc kinh doanh trực tiếp trên đó để kiếm tiền từ sản phẩm của các sàn thương mại, v.v.
3. Đầu tư vào các quỹ đầu tư
Quỹ đầu tư được quản lý nghiêm ngặt bởi các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tài chính. Nhờ đó, họ luôn tìm cách đảm bảo rủi ro thấp nhất và lợi nhuận cao nhất cho số tiền của bạn. Hình thức này khá an toàn, nhưng bạn sẽ cần trả một khoản phí đáng kể. Hãy chọn các công ty quản lý quỹ uy tín, lâu năm, có tài liệu và chính sách về vốn lãi cùng danh mục đầu tư đa dạng để tránh rủi ro. Một số quỹ bạn có thể tham khảo như Vinacapital, Dragon Capital, SSIF, VCBF…
4. Đầu tư vào bất động sản
Ngoài vàng, bất động sản cũng là lựa chọn được nhiều người ưu tiên đầu tư trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế. Dần theo thời gian, giá trị bất động sản càng ngày càng được đánh giá cao và khả năng sinh lời tốt.
Khủng hoảng là thời điểm nhiều người phải bán tháo tài sản của mình, trong đó có bất động sản. Nếu bạn đủ khả năng tài chính và có tầm nhìn, bạn sẽ mua được các bất động sản với giá rẻ. Khi khủng hoảng chấm dứt và nền kinh tế phục hồi, đó là lúc bất động sản của bạn có thể mang lại lợi nhuận lớn.
5. Đầu tư chứng khoán
Như đã đề cập ở phần lợi ích của khủng hoảng kinh tế, bạn vẫn có thể sinh lời dù kinh tế bất ổn. Bạn cần theo dõi thị trường, nhạy bén trong việc phát hiện cổ phiếu tiềm năng, và đặc biệt là vững tâm lý trước những biến động, phân tích tình huống dựa vào kiến thức của mình.
Thị trường chứng khoán ngày càng thu hút các nhà đầu tư
Một số cổ phiếu bạn có thể đầu tư trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế là nhóm cổ phiếu thuộc ngành hàng hoá thiết yếu, điện, nước, tài chính ngân hàng, vận tải, logistics…
Tóm lại, khủng hoảng kinh tế là một khái niệm khá rộng, thể hiện sự suy giảm hoạt động kinh tế, dẫn đến mất cân bằng kinh tế xã hội như sự rối loạn trong sản xuất, lưu thông hàng hoá, các ngành và lĩnh vực không phát triển, thất nghiệp gia tăng, và gây ra bất ổn chính trị và giai cấp. Hy vọng thông tin mà Chuyên Tài Chính cung cấp sẽ hữu ích với bạn. Chúc bạn thành công!
Bạn muốn mở rộng kiến thức về đầu tư? Hãy khám phá ngay chuyên mục Chứng Khoán để cập nhật những thông tin mới nhất!
