Lạm Phát và Lãi Suất: Hiểu Rõ Mối Quan Hệ Trong Tài Chính

1. Định nghĩa về lạm phát và các mức độ của nó

Lạm phát là sự gia tăng liên tục của mức giá chung hàng hóa, dịch vụ theo thời gian và phản ánh sự giảm giá trị của đồng tiền trong nền kinh tế vĩ mô.

Hiểu đơn giản, trong phạm vi quốc gia, khi giá tăng, một đơn vị tiền tệ sẽ mua được ít hàng hóa hơn trước, dẫn đến sức mua giảm.

Khi xét ngoài phạm vi quốc gia, lạm phát thể hiện sự mất giá của đồng tiền so với tiền tệ của quốc gia khác.

Chỉ số lạm phát được tính theo phần trăm và được Chính phủ đệ trình lên quốc hội để quyết định, nhằm đảm bảo việc giữ ổn định giá trị đồng tiền.

Lạm phát xảy ra khi giá cả của hàng hóa bắt đầu tăng mạnh.

Lạm phát được phân ra thành 3 cấp độ sau đây:

• Cấp độ 1: Lạm phát tự nhiên: Tỷ lệ lạm phát dao động từ 0 – 10% mỗi năm. Trong tình huống này, kinh tế vẫn vận hành ổn định, ít có nguy cơ và đời sống người dân ổn định.
• Cấp độ 2: Lạm phát phi mã: Lạm phát trong phạm vi 10% đến dưới 1000% mỗi năm, khiến kinh tế gặp những bất ổn lớn, đồng tiền rớt giá nghiêm trọng, và thị trường tài chính có nguy cơ đổ vỡ.
• Cấp độ 3: Siêu lạm phát: Siêu lạm phát xảy ra khi tỷ lệ lạm phát vượt mức 1000% hàng năm. Tình trạng này khiến thị trường tài chính bị xáo trộn lớn, thậm chí rơi vào cảnh hỗn loạn và rất khó khôi phục ổn định.

Một số nguyên nhân thường gặp gây ra tình trạng lạm phát trong nền kinh tế bao gồm:

• Do tác động của cầu kéo
• Do quá trình xuất khẩu
• Do tiến trình nhập khẩu
• Lạm phát trong tiền tệ

2. Định nghĩa về lãi suất và các loại lãi suất phổ biến

Lãi suất (interest rate) là mức phí (được tính bằng tỷ lệ phần trăm) để sử dụng một khoản vốn vay trong một khoảng thời gian nhất định. Nó cũng được coi là lợi nhuận mà người cho vay thu được.

Trong cuộc sống thường ngày, sự chuyển động của lãi suất có tầm quan trọng lớn, ảnh hưởng đến các chủ thể kinh tế, quyết định tiêu dùng cá nhân (nên mua hoặc giữ tiền), quyết định của doanh nghiệp (có nên mở rộng đầu tư sản xuất hoặc tiết kiệm tiền tại ngân hàng không).

Hiện nay, những loại lãi suất phổ biến bao gồm:

Lãi suất là chi phí để sử dụng khoản vay

2.1 Lãi suất tiền gửi tiết kiệm

Là lãi suất mà ngân hàng áp dụng cho khoản tiền gửi. Mức lãi suất có thể cao hoặc thấp tùy thuộc vào loại tiền gửi (có kỳ hạn hoặc không có kỳ hạn).

2.2 Lãi suất tín dụng ngân hàng

Đây là lãi suất áp dụng cho khoản vay ngân hàng mà người vay cần trả. Ngân hàng xác định mức lãi này dựa trên loại hình vay (như vay trả góp, vay qua thẻ tín dụng, vay thương mại…), mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng, cùng sự đồng thuận của hai bên… Lãi suất tín dụng là nguồn thu nhập chính của ngân hàng thương mại.

2.3 Lãi suất chiết khấu

Lãi suất này được áp dụng khi ngân hàng cung cấp cho vay theo phương thức chiết khấu thương phiếu hoặc các giấy tờ có giá chưa đáo hạn. Tỷ lệ lãi suất được xác định bằng phần trăm trên mệnh giá của giấy tờ có giá và được trừ trực tiếp tại thời điểm giải ngân.

2.4 Lãi suất tái chiết khấu

Đây là lãi suất do ngân hàng Trung Ương áp dụng khi cho các ngân hàng thương mại vay dưới dạng tái chiết khấu thương phiếu hoặc giấy tờ có giá ngắn hạn chưa đến ngày thanh toán, lãi suất được tính theo tỷ lệ phần trăm mệnh giá và được trừ trực tiếp khi giải ngân.

Lãi suất và lạm phát có mối quan hệ gắn bó mật thiết trong nền kinh tế.

2.5 Lãi suất liên ngân hàng

Lãi suất liên ngân hàng được áp dụng khi các ngân hàng tiến hành cho nhau vay. Mức lãi này được xác định dựa trên lãi suất cơ sở do ngân hàng Trung Ương đưa ra và chịu ảnh hưởng của sự cung cầu vốn vay trên thị trường.

2.6 Lãi suất cơ sở

Đây là lãi suất chủ chốt mà ngân hàng Trung Ương dùng để định hướng mức lãi suất kinh doanh của mình. Lãi suất cơ sở phải phản ánh đúng tình hình thị trường, nằm trên mức lạm phát nhằm bảo vệ độ an toàn khi khách hàng gửi tiền. Các ngân hàng thương mại sẽ dựa vào nó để xác định lãi suất của riêng họ.

3. Sự liên quan giữa lạm phát và lãi suất

Lý thuyết Fisher nhận định rằng lạm phát và lãi suất có quan hệ đồng chiều. Lãi suất danh nghĩa bằng tổng của kỳ vọng lạm phát và lãi suất thực.

Khi lạm phát tăng, lãi suất danh nghĩa cũng phải tăng để giữ nguyên lãi suất thực, từ đó tác động đến đầu tư và các chỉ số kinh tế.

Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô, khi lạm phát tăng cao, lãi suất ngân hàng cũng sẽ tăng

Nhiều người thắc mắc: Tại sao khi lạm phát tăng thì lãi suất cũng cần điều chỉnh tăng? Bởi vì lạm phát tăng làm mất giá trị đồng tiền. Trong trường hợp lạm phát vượt trội, Nhà nước sẽ phải áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ để kiềm chế, đồng thời ngân hàng Trung Ương sẽ điều chỉnh lãi suất lên cao để hạn chế cung ứng tiền ra thị trường.

Khi lãi suất ngân hàng cao hơn, doanh nghiệp sẽ hạn chế vay vốn trong khi dân chúng được khuyến khích gửi tiền vào ngân hàng, từ đó giảm lưu thông tiền tệ trên thị trường, giá cả…

Ngược lại, khi chỉ số lạm phát giảm xuống mức tiêu cực khiến kinh tế rơi vào tình trạng trì trệ, Nhà nước sẽ áp dụng chính sách nới lỏng tiền tệ để thúc đẩy kinh tế. Lúc này, lãi suất ngân hàng được hạ nhằm khuyến khích doanh nghiệp vay vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh.

Từ những phân tích trên có thể thấy lạm phát và lãi suất có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau và cùng diễn biến song hành. Sự thay đổi của bất kỳ yếu tố nào cũng tác động lớn đến nền kinh tế và hoạt động đầu tư, kinh doanh. Để kinh tế phát triển ổn định, hai yếu tố này cần được duy trì ở mức cân bằng tối ưu.

Hy vọng những kiến thức mà Chuyên Tài Chính chia sẻ về lạm phát và lãi suất sẽ phần nào giúp bạn hiểu rõ hơn hai khái niệm này, làm cơ sở để lên kế hoạch đầu tư. Hãy theo dõi chuyên trang tài chính Chuyên Tài Chính mỗi ngày để biết thêm nhiều kiến thức đầu tư do chuyên gia chia sẻ nhé!