Chúng ta thường gặp nhiều thuật ngữ liên quan đến tỷ giá trong các bản tin tài chính, cũng như trong các giao dịch và hợp đồng với đối tác nước ngoài. Vậy tỷ giá có nghĩa là gì, vai trò quan trọng của nó ra sao và làm thế nào để đầu tư hiệu quả thông qua tỷ giá? Cùng tìm hiểu với chuyên tài chính blog nhé.
1. Tỷ giá là gì?
Thông tin về tỷ giá và các yếu tố liên quan
Tỷ giá là mức giá tại một thời điểm cụ thể, thể hiện khả năng chuyển đổi giữa đồng tiền của một quốc gia hay vùng lãnh thổ với một đồng tiền khác của quốc gia hoặc vùng lãnh thổ khác.
Tỷ giá có thể được biểu hiện bằng đơn vị tiền tệ nội địa hoặc ngoại tệ.
Tỷ giá có mối quan hệ thuận chiều với sự tăng/giảm của đồng ngoại tệ và ngược chiều với đồng nội tệ. Tức là, khi tỷ giá giảm, đồng nội tệ tăng giá, trong khi đồng ngoại tệ mất giá và ngược lại.
Tỷ giá được công bố dựa trên thị trường giao dịch, trong đó đồng tiền được yết giá sẽ đứng trước, còn đồng tiền định giá sẽ đứng sau.
Các loại tỷ giá phổ biến gồm tỷ giá hối đoái, tỷ giá chéo, tỷ giá mua, tỷ giá bán, và tỷ giá chính thức…
2. Các loại tỷ giá trên thị trường
Trên thị trường, tỷ giá được phân loại theo: nghiệp vụ giao dịch, thị trường yết giá, theo kỳ hạn, theo mối quan hệ giữa các đồng tiền, theo phương tiện thanh toán, hoạt động ngoại thương, và tỷ giá hối đoái… Cụ thể như sau:
+ Dựa theo nghiệp vụ giao dịch có tỷ giá mua và tỷ giá bán:
Tỷ giá mua hay tỷ giá bid là mức giá mà ngân hàng và tổ chức tín dụng mua một đơn vị tiền tệ từ người bán.
Tỷ giá bán hay tỷ giá ask là mức giá mà ngân hàng và tổ chức tín dụng bán ra một đơn vị tiền tệ cho người mua.
Tỷ giá mua luôn thấp hơn tỷ giá bán để đảm bảo ngân hàng và tổ chức tín dụng có lợi nhuận trong giao dịch tiền tệ.
+ Theo thị trường yết giá có tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường:
Tỷ giá chính thức hay tỷ giá trung tâm do Ngân hàng Trung Ương hoặc cơ quan quản lý tiền tệ công bố, áp dụng cho toàn bộ thị trường tiền tệ trong nước vào một kỳ nhất định.
Tỷ giá thị trường hình thành dựa trên cung-cầu tiền tệ của thị trường và không chịu sự điều chỉnh bởi các ngân hàng thương mại.
Một số quốc gia sử dụng cả tỷ giá cố định, tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường. Việt Nam từng áp dụng tỷ giá cố định nhưng đã ngừng từ năm 2016.
+ Theo kỳ hạn có tỷ giá giao ngay và tỷ giá kỳ hạn:
Tỷ giá giao ngay áp dụng cho các hợp đồng thanh toán ngoại tệ trong vòng hai ngày làm việc kể từ ngày giao dịch.
Tỷ giá kỳ hạn áp dụng cho những hợp đồng mua bán ngoại tệ ký ở hiện tại nhưng thực hiện vào thời điểm khác trong tương lai.
+ Theo mối quan hệ giữa các đồng tiền có tỷ giá danh nghĩa song phương và tỷ giá thực song phương:
Tỷ giá danh nghĩa song phương thể hiện sự thay đổi sức mua danh nghĩa giữa hai đồng tiền, không xét đến biến động giá hàng hóa ở cả hai quốc gia.
Việc đánh giá mức độ cạnh tranh của hàng hóa giữa thị trường nội địa và quốc tế phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau.
Tỷ giá thực song phương là tỷ giá danh nghĩa điều chỉnh theo giá cả tương đối ở hai quốc gia. Tỷ giá này cho thấy sự khác biệt về giá cả giữa hàng hóa trong nước và quốc tế.
Phân loại tỷ giá trên thị trường hiện nay
+ Dựa vào phương tiện thanh toán gồm tỷ giá điện hối và tỷ giá thư hối.
+ Theo hoạt động thanh toán ngoại thương có tỷ giá xuất khẩu và tỷ giá nhập khẩu:
Tỷ giá xuất khẩu được tính bằng tỷ lệ giữa giá bán hàng xuất theo điều kiện F.O.B bằng ngoại tệ và giá bán buôn cùng thuế xuất khẩu bằng đồng nội tệ.
Tỷ giá nhập khẩu là tỷ lệ giữa giá bán buôn hàng nhập tại cảng tính bằng đồng nội tệ và giá nhập khẩu bằng đồng ngoại tệ.
+ Theo tỷ giá hối đoái gồm tỷ giá hối đoái cố định, tỷ giá thả nổi hoàn toàn và tỷ giá thả nổi có quản lý.
Tỷ giá hối đoái cố định là giá nhà nước xác định giữa đồng nội tệ và ngoại tệ.
Tỷ giá thả nổi hoàn toàn biến động tùy thuộc vào cung cầu ngoại hối trên thị trường.
Tỷ giá thả nổi có quản lý dựa trên tỷ giá trung tâm do ngân hàng trung ương đưa ra, có điều chỉnh theo cung cầu ngoại hối nhưng chịu sự quản lý của chính phủ.
3. Các loại tỷ giá được sử dụng rộng rãi
Những loại tỷ giá được dùng phổ biến hiện nay
Tỷ giá hối đoái là thuật ngữ thông dụng nhất, chỉ tỷ giá giữa hai đồng tiền, biểu thị số đơn vị tiền tệ cần để mua một đơn vị ngoại tệ khác. Ví dụ, tại Việt Nam, tỷ giá hối đoái thể hiện giá trị quy đổi giữa đồng Việt Nam (VND) và các ngoại tệ như USD, EUR, JPY… Tỷ giá này được điều chỉnh quanh mức trung tâm mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố hàng ngày.
Tỷ giá liên ngân hàng hình thành trên thị trường liên ngân hàng, là công cụ để NHNN kiểm soát tỷ giá mua và bán của các ngân hàng thương mại. Đây là thị trường giao dịch dành riêng cho các ngân hàng và tổ chức lớn.
Tỷ giá chéo là tỷ giá giữa hai đồng tiền, tính toán dựa trên một đồng tiền thứ ba, thường là USD. Ví dụ các tỷ giá chéo: EUR/JPY, EUR/GBP, AUD/NZD…
4. Ví dụ về tỷ giá mua và bán
Theo tỷ giá ngoại tệ của ngân hàng Agribank vào ngày 12/09/2023:
Tỷ giá mua bằng tiền mặt cho đồng USD là 23,890 VND, nghĩa là khi bán 1 USD, bạn nhận được 23,890 VND.
Tỷ giá bán USD là 24,230 VND, tức là để mua 1 USD, bạn cần trả 24,230 VND cho ngân hàng.
Tỷ giá mua nhỏ hơn tỷ giá bán, do đó nếu bán 1 USD, ngân hàng sẽ có lợi nhuận 24,230 – 23,890 VND = 340 VND.
5. Ảnh hưởng của tỷ giá đến thị trường
Các tác động của tỷ giá hiện nay trong lĩnh vực tài chính
Tỷ giá có sức ảnh hưởng đáng kể đến kinh tế quốc gia, cụ thể:
Tác động đến xuất nhập khẩu trong cán cân thương mại
Khi tỷ giá hối đoái tăng, đồng nội tệ mất giá khiến giá hàng hóa nhập khẩu tăng cao, hàng hóa và dịch vụ quốc tế vào nước này trở nên đắt đỏ hơn. Do đó, chính phủ cần có chiến lược khuyến khích xuất khẩu và kiềm chế nhập khẩu để nâng cao giá trị đồng nội tệ.
Ngược lại, nếu tỷ giá hối đoái giảm, đồng nội tệ tăng mạnh, giá cả hàng hóa trong nước cao hơn, nên đẩy mạnh nhập khẩu và giảm xuất khẩu để đạt cân bằng.
Tác động đến dòng vốn quốc tế đổ vào thị trường
Một đồng nội tệ ổn định sẽ thu hút vốn đầu tư nước ngoài, vì các nhà đầu tư có xu hướng đầu tư vào những quốc gia với nền kinh tế phát triển và tiền tệ ổn định.
Chính phủ cũng coi trọng vốn FDI, bởi vì dòng vốn này làm cho thị trường chứng khoán trở nên sôi động và thúc đẩy khả năng vượt qua khó khăn.
Tỷ giá ảnh hưởng đến lãi suất và lạm phát
Khi đồng nội tệ mất giá có khả năng dẫn đến lạm phát. Nếu đồng tiền quốc gia mạnh, kinh tế sẽ chịu áp lực từ chính sách tiền tệ thắt chặt, đặc biệt khi dòng vốn ngoại đổ vào để tận dụng suất sinh lợi cao.
Tỷ giá hối đoái là công cụ mà NHTW sử dụng nhằm thiết lập chính sách tiền tệ. Điều chỉnh tỷ giá hối đoái có thể giúp chống lại việc đầu cơ tích trữ ngoại tệ, tăng cường sức mạnh cho đồng nội tệ, cân bằng cung cầu ngoại tệ, thúc đẩy xuất khẩu và hỗ trợ sản xuất trong nước, ngăn chặn lạm phát gia tăng.
6. Đầu tư hiệu quả thông qua tỷ giá
Nhu cầu toàn cầu có thể suy giảm do nhiều giao dịch quốc tế sử dụng USD. Điều này có thể làm giảm giá trị các khoản đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam vì hầu hết sử dụng đồng USD.
Sự biến động của tỷ giá có thể mang lại ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến đầu tư trong một quốc gia. Sức mạnh kinh tế và tỷ giá tiền tệ có mối tương quan với nhau. Khi kinh tế phát triển mạnh, đồng tiền của quốc gia trở nên mạnh mẽ và thu hút đầu tư từ thị trường chứng khoán toàn cầu.
Nếu bạn đầu tư vào chứng khoán Mỹ, nhưng đồng USD giảm giá so với VND, dù khoản đầu tư tính bằng VND, lợi nhuận ròng sẽ giảm do ảnh hưởng từ sự sụt giá của USD.
Ảnh hưởng đến quỹ đầu tư
Nếu bạn đã đầu tư vào các quỹ và người quản lý quỹ đã đặt tiền vào việc đầu tư vào cổ phiếu hay trái phiếu nước ngoài, biến động tỷ giá trở thành yếu tố then chốt, ảnh hưởng đến hiệu suất của khoản đầu tư vào quỹ tương hỗ của bạn. Khi đồng USD tăng giá, giá trị của quỹ tương hỗ bạn đầu tư ở nước ngoài có xu hướng tăng lên. Ngược lại, nếu USD giảm giá, đầu tư của bạn có thể mất giá trị.
Tác động đến đầu tư nội địa
Ngay cả khi bạn chỉ đầu tư trong nước và không sở hữu tài sản nước ngoài, vẫn có thể chịu tác động của biến động tiền tệ trên thị trường toàn cầu. Nhiều công ty niêm yết trên sàn chứng khoán có đầu tư vào nước ngoài, và sự mất giá của đồng tiền nước đó có thể ảnh hưởng xấu đến đầu tư của bạn.
Thêm vào đó, những công ty này thường kinh doanh hàng hóa và dịch vụ tại nhiều quốc gia với các đồng tiền khác nhau. Nếu tỷ giá hối đoái giảm, lợi nhuận của họ cũng có thể giảm theo, gây tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh và đầu tư của bạn. Kết quả là, thu nhập từ hoạt động ở nước ngoài của công ty sẽ bị thu hẹp.
Như vậy, Chuyên Tài Chính đã giới thiệu tổng quan về tỷ giá, ảnh hưởng của nó đến thị trường ngoại hối và nền kinh tế, giúp nhà đầu tư nâng cao kiến thức để tự tin tham gia giao dịch trên thị trường này.
Hãy ghé thăm Blog để khám phá thêm những nội dung hấp dẫn và bổ ích; đừng bỏ lỡ!
