Tiền tệ ra đời khoảng năm 3000 TCN dưới dạng tiền xu, sau đó xuất hiện tiền giấy và hiện nay có các loại tiền ảo, tiền mã hóa cùng nhiều công cụ ghi nợ khác hoạt động như tiền. Hoạt động lưu thông tiền tệ là cực kỳ quan trọng trong việc kết nối các thị trường, và có thể diễn ra dưới dạng tiền mặt hoặc qua phương thức phi tiền mặt.
Theo quan điểm của Các Mác, tiền tệ tồn tại như một loại hàng hóa đặc biệt, đóng vai trò vật ngang giá thống nhất cho các loại hàng hóa khác. Tiền tệ thực hiện những chức năng chính như phương tiện lưu thông, tích trữ, thanh toán, công cụ đo lường giá trị, và tiền tệ quốc tế.
Bài viết dưới đây, chuyên tài chính sẽ giới thiệu rõ hơn về định nghĩa và chức năng của tiền tệ, mời bạn theo dõi.
1. Tiền tệ là gì? Quá trình hình thành tiền tệ
Tiền tệ (tiếng Anh: Currency) là phương tiện thanh toán để trao đổi hàng hóa và dịch vụ, được chấp nhận trong một khu vực nhất định hoặc giữa một nhóm người cụ thể.
Tiền tệ được phát hành bởi cơ quan Nhà nước, như ngân hàng Trung Ương.
Giá trị của tiền tệ không nằm ở chất liệu cấu thành mà phụ thuộc vào nền kinh tế và cơ quan phát hành nó đại diện.
Tiền tệ đóng vai trò chính trong việc lưu thông kinh tế
Quá trình hình thành tiền tệ như thế nào?
Thời cổ đại, việc trao đổi không sử dụng tiền, mà dựa vào trao đổi đồ vật hoặc sản phẩm có giá trị tương đương.
Khi con người bắt đầu đúc tiền kim loại, các nền văn hóa trên thế giới đã phát triển, lúc đó, giá trị của tiền dựa trên vật liệu nó được tạo ra.
Khoảng năm 3000 TCN, người Lưỡng Hà sử dụng những đồng tiền xu làm từ đồng và sau đó là sắt, được gọi là Siglos hoặc Shekel. Tiền xu rất tiện lợi, thay vì cân, chỉ cần đếm số lượng. Điều này thúc đẩy sự phát triển của thương mại.
Từ năm 600 đến 1455, tiền giấy xuất hiện lần đầu tại Trung Quốc dưới triều Tống. Ở châu Âu, năm 1661, ngân hàng Stockhoms Banco của Thụy Điển phát hành giấy bạc ngân hàng đầu tiên. Đến thập niên 1690, tiền giấy trở nên phổ biến tại Mỹ khi Thuộc Địa Vịnh Massachusetts phát hành.
Tiền đại diện xuất hiện sau thời gian dài phát triển. Ngân hàng và các thương gia vàng bạc phát hành giấy biên nhận cho người gửi, cho phép đổi ra tiền mặt. Những giấy biên nhận này được sử dụng rộng rãi như tiền.
Mỗi quốc gia hay lãnh thổ có đơn vị tiền tệ riêng cho giao dịch nội bộ hoặc một đơn vị chung cho cả vùng, chẳng hạn đồng Euro trong Cộng đồng Liên Minh Châu u.
Trong thế kỷ 21, ngoài tiền xu và giấy, còn có tiền điện tử, tiền mã hóa như bitcoin, coupon, vỏ sò, vàng, bạc… Những loại tiền này không có hình thái vật chất và không được Chính phủ bảo hộ.
2. Bản chất của tiền tệ là gì?
Theo Các Mác (Karl Marx), tiền tệ là “một loại hàng hóa đặc biệt” vì nó có giá trị sử dụng đặc biệt, đáp ứng hầu hết nhu cầu người dùng và thể hiện giá trị công dụng của hàng hóa. Marx đã xem xét tiền tệ từ góc độ lịch sử phát triển sản xuất và…
trao đổi hàng hóa và sự phát triển của các hình thái giá trị hàng hóa. Nhờ vậy, ông đã khám phá ra nguồn gốc và bản chất của tiền tệ.
Tiền tệ là công cụ thanh toán thiết yếu
Theo quan điểm của nhà kinh tế học người Mỹ, Paul Samuelson, “tiền là chất xúc tác làm trơn tru các guồng máy lưu thông hàng hóa từ nơi sản xuất đến tay người tiêu dùng”.
Trong khi đó, các nhà kinh tế hiện đại, bao gồm Milton Friedman, cho rằng “tiền đóng vai trò là phương tiện thanh toán, vừa là trung gian trao đổi, vừa là đơn vị kế toán và là tài sản để tích lũy của cải”.
Vì thế, tiền tệ bản chất là loại hàng hóa đặc biệt, là thước đo chung cho mọi hàng hóa khác. Nó phản ánh lao động xã hội và các mối quan hệ giữa những người sản xuất hàng hóa.
3. Lưu thông tiền tệ là gì?
Lưu thông tiền tệ (tiếng Anh: Currency in circulation) là chu trình vận động của tiền trong nền kinh tế với vai trò là phương tiện mua bán, trao đổi hàng hóa, dịch vụ và thanh toán nợ giữa các bên liên quan.
Các hình thức lưu thông tiền tệ bao gồm:
Lưu thông tiền mặt
Lưu thông tiền mặt là sự di chuyển của tiền mặt trong quá trình trao đổi hàng hóa, dịch vụ, và thanh toán nợ. Hiểu đơn giản là sử dụng tiền mặt để mua bán, giao dịch trong nền kinh tế.
Ưu điểm:
– Dễ dàng mang theo để thực hiện giao dịch mua bán, trao đổi;
– Tiện lợi cho việc tích trữ;
– Giá trị của tiền được thể hiện qua các con số, số càng cao thì giá trị càng lớn và ngược lại;
– Được nhà nước kiểm soát và luôn duy trì chức năng thanh toán.
Nhược điểm:
Dễ bị làm giả, có thể mất giá khi lạm phát xảy ra, rủi ro cao về mất cắp, trộm cắp.
Hoạt động lưu thông tiền tệ trong nền kinh tế hiện nay
Lưu thông không tiền mặt
Lưu thông không tiền mặt bao gồm việc sử dụng tiền mã hóa, các loại công cụ tiền ghi sổ trong lưu thông hàng hóa dịch vụ. Các dạng tiền này bao gồm thẻ thanh toán, séc, ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi, tiền mã hóa…
Ưu điểm:
– Giảm thiểu chi phí liên quan đến lưu thông tiền mặt như in ấn, bảo quản, vận chuyển và đong đếm;
– Giúp giao dịch diễn ra nhanh chóng, thuận tiện thông qua ngân hàng mà vẫn đảm bảo an toàn;
– Tạo điều kiện cho Ngân hàng Trung ương quản lý và điều tiết lượng tiền cung ứng hiệu quả hơn.
Nhược điểm:
– Cần có nền hạ tầng kinh tế và trình độ dân trí phát triển ở mức độ nhất định;
– Đòi hỏi ứng dụng công nghệ cao;
– Dễ bị tấn công bởi các tội phạm công nghệ cao, dẫn đến việc tài khoản bị xâm nhập.
4. Các chức năng của tiền tệ
Từ bản chất của tiền tệ có thể suy ra các chức năng sau:
Phương tiện lưu thông:
Trước hết, tiền tệ đóng vai trò trung gian trong việc trao đổi và lưu thông hàng hóa, dịch vụ. Để quá trình trao đổi diễn ra suôn sẻ, công bằng và liên tục, cần một công cụ đo lường giá trị, và tiền tệ chính là công cụ đó. Hay nói cách khác, tiền tệ là phương tiện thanh toán trong nền kinh tế.
Công cụ đo lường giá trị hàng hóa:
Tiền tệ là công cụ giúp định giá sản phẩm và dịch vụ. Mỗi mặt hàng được định giá bằng tiền, tương tự như việc sử dụng đơn vị đo lường khối lượng. Sản phẩm càng có giá trị cao thì số tiền trao đổi càng lớn.
Khi giá trị hàng hóa được tính bằng tiền, đó gọi là giá cả. Giá cả bị ảnh hưởng bởi giá trị của bản thân hàng hóa, giá trị tiền tệ và mối quan hệ cung-cầu trên thị trường.
Tiền tệ có vai trò quan trọng và không thể thay thế trong lưu thông hàng hóa
Phương tiện lưu trữ:
Tiền tệ còn là một loại tài sản có thể tích lũy. Lúc này, tiền được rút khỏi lưu thông và lưu trữ. Khi lượng tiền tích lũy tăng lên, của cải xã hội cũng lớn hơn, thể hiện tài sản của xã hội. Dù vậy, điều này có thể thay đổi tùy thuộc vào từng nền kinh tế, chính sách quốc gia và tỷ lệ lạm phát.
Để đảm nhận chức năng này, tiền cần có đủ giá trị. Tiền lưu thông sẽ tự điều chỉnh theo nhu cầu cần thiết. Nếu sản xuất tăng và hàng hóa nhiều, tiền lưu trữ sẽ được đưa vào lưu thông. Ngược lại, khi sản xuất giảm và hàng hóa ít, một phần tiền sẽ được rút ra và lưu trữ.
Phương tiện thanh toán:
Khi sản xuất và trao đổi hàng hóa phát triển đến mức độ nhất định, công nợ xuất hiện – nghĩa là không phải lúc nào cũng trả tiền ngay mà có thể nợ lại và trả sau. Người bán trở thành chủ nợ, còn người mua là con nợ. Nếu giao dịch không hoàn tất đúng hạn, nguy cơ khủng hoảng kinh tế tăng cao. Tiền là phương tiện giải quyết mọi giao dịch, có thể thanh toán bằng tiền mặt, chuyển khoản, thẻ tín dụng hoặc séc.
Tiền tệ toàn cầu:
Khi quan hệ thương mại giữa các quốc gia hình thành, tiền tệ thực hiện chức năng toàn cầu. Đây là cơ sở cho thanh toán quốc tế. Loại tiền này được công nhận toàn cầu để thanh toán quốc tế. Việc quy đổi tiền giữa các quốc gia dựa vào tỷ giá hối đoái, khác nhau tùy theo nền kinh tế của từng quốc gia.
Tóm lại, tiền tệ là chứng nhân của lịch sử, trải qua nhiều giai đoạn phát triển của nhân loại. Dù hình thức và chủng loại có thay đổi, nhưng chức năng của tiền tệ vẫn không đổi. Qua đó, chúng ta có thể thấy được lịch sử phát triển của xã hội. Chuyên Tài Chính hy vọng những thông tin chúng tôi cung cấp về tiền tệ sẽ hữu ích với bạn. Chúc bạn thành công!
Đừng bỏ lỡ cơ hội để tìm hiểu sâu hơn về những biến động và xu hướng thị trường trong chuyên mục Chứng Khoán của chúng tôi.
