Vốn ODA đóng góp rất quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế – xã hội của nước ta. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ vốn ODA là gì, có bao nhiêu loại và quốc gia nào hỗ trợ nước ta nhiều nhất.
Bài viết hôm nay, chuyentaichinh.com sẽ cung cấp thông tin chi tiết về chủ đề này, mời bạn cùng theo dõi.
1. Vốn ODA là gì?
ODA, viết tắt của Official Development Assistance – hỗ trợ phát triển chính thức, là nguồn tài chính từ các nhà đầu tư nước ngoài, cho vay với lãi suất thấp hoặc không lãi suất trong thời gian dài.
Nói một cách dễ hiểu, vốn ODA là khoản vay từ Chính phủ, tổ chức phi chính phủ hoặc cơ quan Liên Hợp Quốc nhằm hỗ trợ các nước kém phát triển để thúc đẩy kinh tế – xã hội.
Vốn ODA, hay còn gọi là vốn hợp tác phát triển chính thức, có thể xuất hiện dưới dạng viện trợ không hoàn lại hoặc tín dụng ưu đãi.
Vốn ODA là nguồn tài trợ từ các quốc gia giàu cho nhiều mục tiêu khác nhau
2. Đặc điểm của vốn ODA
Nguồn vốn hợp tác phát triển: Đây là hình thức hợp tác giữa chính phủ các nước phát triển và tổ chức quốc tế với các quốc gia đang hoặc kém phát triển. Nước viện trợ sẽ cung cấp cho vay ưu đãi, giao hàng hóa, chuyển giao công nghệ hay cung cấp các dịch vụ khác. Bên nhận cần sử dụng vốn đúng mục tiêu như phát triển kinh tế xã hội, cải thiện đời sống dân cư, xây dựng hạ tầng.
Nguồn vốn ưu đãi lớn: Các khoản viện trợ ODA thường có lãi suất rất thấp, chẳng hạn như từ Ngân hàng Thế giới (WB), lãi suất có thể là 0%/năm. Thời hạn vay dài, trên 30 năm, gắn với thời gian ân hạn dài.
Điều kiện ràng buộc đi kèm: Các nước viện trợ có thể áp đặt những chính sách ràng buộc (về chính trị, địa lý hoặc kinh tế) với nước nhận, nhằm mục tiêu vừa giữ ảnh hưởng chính trị vừa đạt lợi ích kinh tế.
Ưu điểm của nguồn vốn ODA đối với nước nhận:
– Được vay trong thời gian dài với lãi suất thấp hoặc bằng 0%, thời gian ân hạn kéo dài.
– Đây là nguồn tài chính quan trọng để phát triển kinh tế – xã hội cho những nước đang và kém phát triển.
– Trong tổng số vốn vay, ít nhất 25% không phải hoàn trả.
Tiếp nhận vốn ODA thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội nhưng cũng kéo theo một số bất lợi
Nhược điểm khi tiếp nhận ODA:
– Nước nhận phải dỡ bỏ hàng rào thuế quan đối với các mặt hàng của nước cho vay.
– Nước đi vay phải mua thiết bị, thuê dịch vụ và nhân sự thuộc nước cho vay với chi phí khá cao.
– Nước vay cần tuân thủ các thỏa thuận thương mại đặc biệt, như nhập khẩu sản phẩm của nước cho vay.
– Dưới hình thức nhà thầu hay chuyên gia hỗ trợ, nước cho vay sẽ tham gia gián tiếp vào các dự án sử dụng vốn đó.
– Như vậy, nước cho vay vừa được công nhận là viện trợ ODA, đồng thời đạt được các mục đích của mình,
Ảnh hưởng Tỷ Giá và Quản lý Vốn ODA
– Biến động tỷ giá có thể làm gia tăng chi phí vốn vay.
– Trong quá trình nhận và sử dụng vốn ODA, nếu xảy ra quản lý yếu kém hoặc tham nhũng, lãng phí, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng.
3. Các Hình Thức Cung Cấp Vốn ODA
Theo Nghị định 56/2020/NĐ-CP, có bốn phương thức cung cấp vốn ODA:
– Chương trình
– Dự án
– Phi dự án
– Hỗ trợ ngân sách
4. Các Loại Vốn ODA Thông Dụng
Vốn ODA gồm ba loại chính: ràng buộc, không ràng buộc và ràng buộc một phần. Theo “vay-trả”, gồm viện trợ không hoàn lại, có hoàn lại và viện trợ hỗn hợp.
Mỗi loại vốn ODA phục vụ cho các mục tiêu khác nhau
Chi Tiết Về Từng Loại Vốn
- Viện trợ không hoàn lại: Được cung cấp cho các dự án ở nước nhận, không cần hoàn trả, coi như nguồn thu ngân sách.
- Viện trợ có hoàn lại: Nước nhận phải trả lại, nhưng với điều kiện ưu đãi (thời hạn 25-40 năm, ân hạn 8-10 năm, lãi suất dưới 2%/năm). Thường dùng cho giao thông, nông nghiệp, thủy lợi, năng lượng.
- Vốn ODA hỗn hợp: Kết hợp hai loại trên, phần không hoàn lại tối thiểu 25%.
5. Quy Định Về Vốn ODA Tại Việt Nam
Các lĩnh vực được ưu tiên hỗ trợ bằng vốn vay ưu đãi
Vốn ODA đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và xã hội nước ta. Bộ Kế hoạch và Đầu tư chịu trách nhiệm thu hút, điều phối và quản lý vốn, đảm bảo sử dụng đúng mục đích và hiệu quả.
Vốn ODA được ưu tiên cho y tế, giáo dục, bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu và hạ tầng thiết yếu. Vốn vay ưu đãi được sử dụng theo quy định pháp luật và phục vụ phát triển hạ tầng kinh tế-xã hội, theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
Việc sử dụng vốn ODA và các khoản vay ưu đãi từ các nhà tài trợ nước ngoài được thực hiện theo từng giai đoạn.
Biểu đồ phân bổ vốn ODA theo các ngành và lĩnh vực
Các quy tắc áp dụng cơ chế tài chính nội địa cho vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi bao gồm:
Với các chương trình và dự án thuộc nhiệm vụ chi ngân sách trung ương: Toàn bộ vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài sẽ được cấp phát từ ngân sách trung ương.
Với chương trình, dự án đầu tư thuộc nhiệm vụ chi ngân sách địa phương: Có thể vay lại một phần hoặc toàn bộ vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài từ ngân sách trung ương và chính phủ; Sử dụng vốn này như phần nhà nước trong các dự án đối tác công tư từ ngân sách trung ương.
Với chương trình, dự án có khả năng thu hồi vốn: Có thể cho vay lại một phần hoặc toàn bộ vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài từ ngân sách trung ương.
6. Các quốc gia cung cấp vốn ODA cho Việt Nam
Việt Nam là một trong những quốc gia nhận được lượng vốn ODA hàng đầu thế giới. Từ năm 1993 đến nay, Việt Nam đã nhận tổng cộng 80 tỷ USD, trong đó 7 tỷ USD là viện trợ không hoàn lại, 1,62 tỷ USD là các khoản vay với lãi suất thấp hơn thị trường, và hơn 70 tỷ USD là vốn vay lãi suất dưới 2%.
Nhật Bản là nước tài trợ ODA lớn nhất cho Việt Nam, chiếm hơn 40% tổng số vốn ODA, với 15,05 tỷ USD từ năm 2000 đến 2016. Trong khi đó, Hàn Quốc đã đóng góp 1,5 tỷ USD, Mỹ 994 triệu USD và Hà Lan 474 triệu USD.
Liên minh Châu Âu cũng tham gia tích cực trong việc hỗ trợ quá trình phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Năm 2012, EU đã viện trợ 1,01 tỷ USD, chiếm 13,24% tổng cam kết viện trợ, trong đó viện trợ không hoàn lại chiếm 32,5%.
Thống kê vốn viện trợ tại Việt Nam từ năm 2000 đến 2017
Riêng trong năm 2009, có 51 nhà tài trợ vốn ODA cho Việt Nam, với 28 nhà tài trợ song phương và 23 nhà tài trợ đa phương.
Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) cũng là những nhà cung cấp lớn, với tổng số vốn 20,1 tỷ USD và 14,23 tỷ USD trong giai đoạn 1993 – 2012.
Trong thời gian gần đây, Trung Quốc cũng cung cấp vốn ODA cho Việt Nam chủ yếu dưới hình thức các khoản vay ưu đãi lãi suất thấp phục vụ phát triển hạ tầng. Tuy nhiên, phần vốn này được xem như một công cụ chính trị, không hoàn toàn đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế cho ODA. Từ năm 2011 đến 2015, Trung Quốc đã hỗ trợ các khoản vay ưu đãi trị giá 2,189 tỷ USD, trong đó chỉ 15.000 USD dùng cho mục đích nhân đạo.
Viện trợ quốc tế đóng vai trò quan trọng trong chi tiêu ngân sách nhà nước và đang có xu hướng giảm dần theo thời gian. Bản chất viện trợ cũng đang thay đổi với sự gia nhập của Trung Quốc và các nước Ả-rập.
Hy vọng rằng những thông tin được Chuyên Tài Chính chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguồn vốn viện trợ ODA và tầm quan trọng của nó. Chúc bạn thành công!
Đừng bỏ lỡ những thông tin hữu ích trong chuyên mục Ngân Hàng để mở rộng kiến thức của bạn ngay hôm nay!
