Hợp đồng tương lai là một thỏa thuận nhằm mua bán một tài sản cơ sở với giá và số lượng xác định ở hiện tại, nhưng giao hàng trong tương lai. Tại Việt Nam, chỉ có hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ. Nhà đầu tư có thể sử dụng HĐTL để đầu cơ hoặc bù đắp cho tổn thất từ việc sở hữu nhiều danh mục đầu tư và tài sản cơ sở.
Từ khi ra đời trên thị trường chứng khoán Việt Nam, hợp đồng tương lai đã trở thành một công cụ phòng ngừa rủi ro, không chỉ giúp dự đoán xu hướng thị trường mà còn mang lại lợi nhuận cao qua giao dịch chênh lệch. Vậy có những quy định nào về hợp đồng tương lai mà bạn cần phải biết? Tìm hiểu ngay với CHUYENTAICHINH.
1. Hợp đồng tương lai là gì?
Hợp đồng tương lai, hay hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán (Future Contract), là một hợp đồng chuẩn hóa giữa hai bên mua và bán với mục tiêu trao đổi một tài sản xác định về chất lượng và số lượng theo giá thỏa thuận ở thời điểm ký hợp đồng, nhưng giao hàng vào một thời điểm ở tương lai.
Ở Việt Nam, hợp đồng tương lai là sản phẩm phái sinh đầu tiên, ra mắt vào ngày 10/08/2017. Ban đầu, chỉ có hợp đồng tương lai chỉ số VN30 được giao dịch.
Hợp đồng tương lai đóng vai trò quan trọng trong đầu tư chứng khoán
Các hợp đồng tương lai được niêm yết và giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán phái sinh HNX, và thanh toán bù trừ thông qua Trung tâm thanh toán bù trừ hoặc Trung tâm lưu ký chứng khoán VSD.
Tài sản cơ sở trong hợp đồng tương lai thường do hai bên tự thỏa thuận, có thể không phải hàng hóa truyền thống mà là tài sản vô hình như công cụ tài chính, tiền tệ, chứng khoán, v.v..
Bên bán trong hợp đồng được gọi là đoản vị – Short, còn bên mua là trường vị – Long. Hai thuật ngữ này thể hiện kỳ vọng của hai bên về giá hàng hóa trong tương lai, người mua mong giá tăng, còn người bán mong giá giảm.
Một số khái niệm trong hợp đồng tương lai:
Ký quỹ là số tiền ký gửi để bảo đảm khả năng thanh toán khi có tình huống phát sinh.
Vị thế là trạng thái giao dịch và khối lượng hợp đồng phái sinh mà nhà đầu tư đang nắm giữ tại thời điểm ký.
Đóng vị thế là việc mở một vị thế đối lập với vị thế đang nắm giữ cùng tài sản cơ sở và ngày đáo hạn.
Hệ số nhân hợp đồng quy đổi giá trị của hợp đồng thành tiền.
Khối lượng mở là số lượng hợp đồng tương lai của một loại CKPS tồn tại tại một thời điểm.
Giá thanh toán cuối ngày là mức giá dùng để tính lãi lỗ phát sinh của từng hợp đồng trong ngày.
Giá thanh toán cuối cùng là giá của tài sản cơ sở được xác định vào ngày giao dịch cuối cùng của chứng khoán phái sinh, dùng để tính lãi lỗ trong ngày cuối giao dịch của hợp đồng.
Những khái niệm liên quan đến hợp đồng tương lai
2. Đặc tính của hợp đồng tương lai
Tính chuẩn hóa: Các hợp đồng tương lai đều được chuẩn hóa về giá trị, khối lượng và điều khoản của tài sản cơ sở…; Niêm yết và giao dịch trên thị trường tập trung như một sản phẩm của chứng khoán phái sinh;
Bù trừ và ký quỹ: Bắt buộc thực hiện ký quỹ để đảm bảo việc thanh toán cho cả hai bên. Trung tâm lưu ký chứng khoán sẽ hạch toán giá và yêu cầu bù trừ hoặc thanh toán mỗi ngày theo giá trị thực tế.
Dễ đóng vị thế: Nhà đầu tư có thể đóng vị thế bất kỳ lúc nào bằng cách thực hiện vị thế mua hoặc bán trong một hợp đồng tương lai tương tự.
Đòn bẩy tài chính: Với đòn bẩy tài chính, lợi nhuận từ hợp đồng tương lai thường rất cao dù tiền ký quỹ rất nhỏ.
Tính an toàn cao, rủi ro thấp: Khi đã ký hợp đồng, cả hai bên mua bán đều bị ràng buộc bởi quyền và nghĩa vụ cụ thể, không thể tránh trách nhiệm.
Nét nổi bật của hợp đồng tương lai
3. Lợi ích của việc tham gia hợp đồng tương lai
Các lợi ích mà hợp đồng tương lai mang lại cho nhà đầu tư là:
Tính tiện lợi:
Việc giao dịch hợp đồng tương lai giống như cổ phiếu. Khi mở vị thế mua, bạn đang dự đoán thị trường sẽ tăng, nếu đúng thì nhà đầu tư sẽ nhận được lợi nhuận khi đáo hạn.
Tỷ lệ đòn bẩy cao:
Nhà đầu tư có thể đạt được lợi nhuận cao với số tiền ký quỹ nhỏ hơn nhiều so với giá trị hợp đồng, thường cao hơn nhiều so với thị trường cơ sở.
Tính thanh khoản cao:
Nhà đầu tư có thể bán hợp đồng tương lai ngay sau khi mua, không cần chờ 02 ngày như cổ phiếu. Việc công bố công khai định giá, khối lượng và giá trị giao dịch tạo sự minh bạch nên thị trường phái sinh luôn thu hút người mua và người bán.
Công cụ quản lý rủi ro:
Bán hợp đồng tương lai giúp nhà đầu tư hạn chế thua lỗ khi thị trường cơ sở có xu hướng giảm.
Không phát sinh phí vay:
Người chơi chỉ cần đặt cọc một khoản nhỏ để tránh lỗ phát sinh.
Những lợi ích mà hợp đồng tương lai đem lại cho nhà đầu tư
4. Các quy định về hợp đồng tương lai
Theo Thông tư số 58/2021/TT-BTC ngày 12/07/2021 từ Bộ Tài chính và Nghị định số 158/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định về chứng khoánphái sinh và hợp đồng chứng khoán phái sinh như sau:
Tài sản cơ bản của hợp đồng tương lai có thể là chứng khoán, các chỉ số chứng khoán, hoặc những tài sản khác theo quy định của Nhà nước, và giá trị CKPS được xác định bởi các yếu tố đó;
Đến ngày đáo hạn, quá trình thanh toán sẽ tuân thủ quy định do Tổng công ty lưu ký và bù trừ CKVN ban hành, đơn vị tính bằng tiền.
Hai dòng sản phẩm hiện có tại Việt Nam gồm hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán và Hợp đồng tương lai VN30, cùng với Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (có kỳ hạn 5 và 10 năm).
Những quy định về hợp đồng tương lai nhà đầu tư cần biết
5. Các biến thể hợp đồng tương lai tại Việt Nam
Theo quy định, tại Việt Nam có hai dạng hợp đồng tương lai áp dụng là: hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán (chỉ số VN30) và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ.
Hợp đồng tương lai chỉ số VN30, hay hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán, được dựa trên điểm số của 30 mã cổ phiếu có giá trị vốn hóa lớn nhất thị trường chứng khoán Việt Nam, bao gồm 4 loại chính: VN30F1M, VN30F2M, VN30F1Q, và VN30F2Q.
Ngày giao dịch cuối cùng diễn ra vào thứ 5 của tuần thứ 3 mỗi tháng đáo hạn. Hệ số nhân hợp đồng là 100.000 VND với biên độ dao động +/- 7%. Bước giá 0.1 điểm chỉ số là 10.000 VND. Giới hạn vị thế với cá nhân là 5.000VND/hợp đồng, với tổ chức là 10.000VND/hợp đồng.
Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ là thỏa thuận mua/bán trái phiếu Chính phủ phát hành bởi Kho bạc Nhà nước với kỳ hạn 5 năm, lãi suất danh nghĩa 5%/năm. Hệ số nhân là 10.000 trái phiếu với biên độ dao động +/- 3%. Thời gian đáo hạn là 03 tháng cuối của 03 quý gần nhất. Quy mô hợp đồng đạt 01 tỷ VND.
Nhiều nhà đầu tư đặt câu hỏi tại sao chưa có hợp đồng tương lai vàng, vì hiện tại chỉ thị trường quốc tế mới giao dịch mặt hàng này, còn thị trường Việt Nam chưa triển khai.
Những dạng hợp đồng tương lai phổ biến hiện nay
6. Quy trình giao dịch hợp đồng tương lai
Để thực hiện giao dịch hợp đồng tương lai, nhà đầu tư cần tuần tự thực hiện các bước sau:
Bước 1: Mở tài khoản giao dịch và tài khoản bù trừ tại công ty chứng khoán.
Bước 2: Trước khi giao dịch, nhà đầu tư cần ký quỹ, mức ký quỹ và tài sản ký quỹ tùy thuộc vào yêu cầu của công ty chứng khoán.
Bước 3: Thực hiện đặt lệnh giao dịch. Lệnh phải tương ứng với số đã ký quỹ ban đầu, và tổng vị thế không vượt giới hạn khi lệnh được khớp.
Thông tin lệnh gồm: Loại hợp đồng mua bán, tháng đáo hạn của hợp đồng, giá mua hoặc bán và số lượng hợp đồng tương lai nhà đầu tư muốn giao dịch.
Bước 4: Hệ thống xác nhận lệnh được khớp và phản hồi kết quả. Kết quả sẽ được gửi đến công ty chứng khoán và Trung tâm lưu ký chứng khoán (TTLKCK). Sau đó, công ty chứng khoán sẽ thông báo cụ thể cho nhà đầu tư.
Bước 5: Dựa vào kết quả giao dịch, TTLKCK tính toán giá thanh toán hàng ngày của hợp đồng và lãi/lỗ của từng vị thế trong ngày đó.
Sau đó, TTLKCK yêu cầu các tài khoản có số dư dưới mức quy định bổ sung ký quỹ. Trong khi đó, nhà đầu tư có ký quỹ dư có thể rút phần dư này nhưng không được vượt quá giới hạn cho phép.
7. Chiến lược đầu tư hợp đồng tương lai hiệu quả
Chiến lược giao dịch đầu cơ theo xu thế giá:
Khi dự báo thị trường sắp tăng giá, nhà đầu tư mua hợp đồng tương lai và chờ giá cao để bán ra. Ngược lại, nếu dự đoán thị trường sắp giảm, nhà đầu tư bán hợp đồng tương lai và cùng lúc thực hiện vị thế “mua” để kết thúc giao dịch.
Chiến lược phòng ngừa rủi ro cho toàn bộ danh mục đầu tư hiện tại: Phù hợp với nhà đầu tư có nhiều danh mục chứng khoán với độ tương quan cao cùng chỉ số chung. Khi thị trường có dấu hiệu đi xuống, để bảo vệ danh mục đầu tư, nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng tương lai VN30. Nhờ đó, giá trị danh mục được bù đắp phần nào thiệt hại.
Chiến lược Spread:
Thực hiện chiến lược này bằng cách mua và bán chứng khoán của cùng một tài sản cơ sở. Giá của các chứng khoán loại này thường sẽ có độ chênh lệch với điểm cân bằng, và nhà đầu tư có thể giao dịch mua/bán để thu lợi.
Tóm lại, hợp đồng tương lai có những lợi thế riêng biệt và có thể giao dịch theo nhiều cách khác nhau. Dù vậy, nhà đầu tư vẫn cần tìm hiểu kỹ các giao dịch trên cả thị trường cơ sở và phái sinh để giảm thiểu rủi ro hệ thống. Chuyên Tài Chính hy vọng rằng, thông tin chúng tôi cung cấp sẽ hữu ích với bạn. Chúc bạn thành công!
