Lưu ký chứng khoán là bước khởi đầu cần thiết để nhà đầu tư có thể tham gia giao dịch mua bán trên thị trường chứng khoán. Vậy cụ thể, lưu ký chứng khoán là gì, nguyên tắc thực hiện như thế nào, ai chịu trách nhiệm quản lý, giám sát và đăng ký lưu ký chứng khoán này? Cùng tìm hiểu với chuyentai chinh ngay!
1. Khái niệm lưu ký chứng khoán
Khoản 34 Điều 4 Luật Chứng khoán năm 2019 đã quy định rõ về lưu ký chứng khoán như sau:
Lưu ký chứng khoán là quá trình ghi nhận sở hữu, ký gửi, bảo quản và chuyển nhượng chứng khoán của khách hàng trên hệ thống tài khoản lưu ký, được quản lý bởi Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) để bảo đảm sự an toàn cho tài sản và các quyền lợi chính đáng của người sở hữu.
Lưu ký chứng khoán – Khái niệm thường gặp khi tham gia thị trường chứng khoán
Nhà đầu tư cần thực hiện lưu ký chứng khoán tại Trung tâm lưu ký, thông qua các công ty chứng khoán hoặc ngân hàng thương mại, để giao dịch chứng khoán trên sàn. Điều này giúp chứng khoán được lưu trữ an toàn, thuận tiện cho việc gửi, rút và chuyển nhượng.
2. Nguyên tắc thực hiện lưu ký chứng khoán
Nguyên tắc khi lưu ký chứng khoán gồm có:
Nhà đầu tư sẽ lưu ký chứng khoán tại các thành viên lưu ký, sau đó, thành viên này sẽ tái lưu ký tại Trung tâm lưu ký (VSD). Thành viên lưu ký là người được khách hàng ủy quyền để thực hiện các giao dịch liên quan đến chứng khoán. Do đó, khách hàng phải ký hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán với thành viên lưu ký.
Mỗi nhà đầu tư chỉ được mở một tài khoản lưu ký duy nhất tại một đơn vị thành viên lưu ký, vì vậy, cần tìm hiểu kỹ trước khi chọn đơn vị để mở tài khoản. Nếu muốn chuyển sang thành viên lưu ký khác, trước tiên phải đóng tài khoản tại đơn vị cũ và mở mới tại đơn vị mới, sau đó yêu cầu chuyển số dư chứng khoán sang tài khoản mới.
Lưu ký chứng khoán đóng vai trò quan trọng khi tham gia thị trường chứng khoán
Sau khi lưu ký, chứng khoán sẽ được ghi trên tài khoản lưu ký dưới tên nhà đầu tư. Trong giao dịch, tài khoản sẽ ghi nhận tự động tăng/giảm mà không cần chứng chỉ chứng khoán.
Việc quản lý tài khoản lưu ký được thực hiện như sau: Khi khách hàng đăng ký tài khoản với thành viên lưu ký, tổng số dư trên các tài khoản của họ phải luôn khớp với số dư tài khoản của thành viên lưu ký tại VSD.
Thông tin chi tiết về số dư trên tài khoản của từng khách hàng phải khớp với số liệu tại Trung tâm lưu ký. Nếu có sai sót, VSD cần thông báo để thành viên điều chỉnh kịp thời.
VSD phải duy trì quản lý tách biệt giữa tài sản của khách hàng (chứng khoán đã lưu ký) và tài sản riêng của VSD, tuyệt đối không được dùng tài sản của khách hàng cho mục đích riêng hay cho bên thứ ba.
Tại các đơn vị thành viên lưu ký, họ phải mở tài khoản lưu ký chứng khoán chi tiết cho mỗi khách hàng và quản lý riêng biệt, nhằm đảm bảo quyền lợi cho khách hàng.
Tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng cũng là tài sản cá nhân, vì thế, thành viên lưu ký không được phép sử dụng tài sản này phục vụ mục đích riêng hoặc của các bên khác.
Có thể tham khảo thêm khoản 1 Điều 25 Thông tư 05/2005/TT-BTC để hiểu rõ hơn về nguyên tắc lưu ký chứng khoán.
3. Lợi ích của lưu ký chứng khoán
Vai trò và lợi ích của việc lưu ký chứng khoán gồm:
Giúp tiết kiệm chi phí bảo quản, lưu trữ, in ấn cho chứng chỉ chứng khoán. Hạn chế tình trạng chứng khoán bị hư hỏng, thất lạc hoặc bị đánh cắp, đồng thời đảm bảo tính thanh khoản của tài sản.
Đối với nhà đầu tư và thị trường, lưu ký chứng khoán tăng cường chỉ số vòng quay vốn;
Các giao dịch dễ dàng thực hiện trên thiết bị di động như gửi, rút, chuyển nhượng, hạch toán, phong tỏa chứng khoán… đều diễn ra an toàn, giảm thiểu rủi ro, tăng cường an toàn và uy tín cho người tham gia thị trường.
Nếu không lưu ký chứng khoán, khi giao dịch, nhà đầu tư cần đến trực tiếp công ty phát hành để đăng ký mua và thụ hưởng quyền lợi từ đơn vị phát hành.
Mục đích quan trọng của lưu ký chứng khoán
4. So sánh giữa chứng khoán đã lưu ký và chưa lưu ký
Chứng khoán đã lưu ký là loại đã đăng ký tại thành viên lưu ký hoặc VSD và được ký gửi trên hệ thống lưu ký chứng khoán, tồn tại dưới dạng dữ liệu điện tử, được tích hợp với tài khoản đầu tư chứng khoán của khách hàng.
Chứng khoán đã lưu ký được giao dịch trực tiếp qua sàn giao dịch (HOSE, HNX, UPCOM) hoặc qua Sở giao dịch chứng khoán.
Chứng khoán chưa lưu ký tồn tại dưới dạng giấy tờ (giấy chứng nhận sở hữu cổ phần hoặc sổ cổ đông).
Muốn mua chứng khoán chưa lưu ký cần đến công ty phát hành để mua, và bán cũng tự tìm người mua.
Nếu công ty cổ phần phát hành chưa phải là công ty đại chúng, hoặc đã là công ty đại chúng nhưng chưa lưu ký với VSD, nhà đầu tư có thể đến công ty để giao dịch chứng khoán này. Quyền lợi liên quan đến chứng khoán chưa lưu ký sẽ do công ty phát hành thực hiện.
Nếu công ty phát hành đã đăng ký lưu ký với VSD và có mã chứng khoán, bạn không thể mua bán chứng khoán này trực tiếp mà bắt buộc phải có tài khoản lưu ký chứng khoán, gửi giấy chứng nhận này cho thành viên lưu ký để họ chuyển lưu ký đến VSD, rồi niêm yết chứng khoán lên sàn để giao dịch.
Chứng khoán chưa được lưu ký trên sàn chứng khoán
5. Những thông tin liên quan khác đến lưu ký chứng khoán
Sở lưu ký chứng khoán nằm ở đâu?
Tại Việt Nam, chỉ có một Trung tâm Lưu ký Chứng khoán duy nhất, VSD, đặt tại số 112 Hoàng Quốc Việt, phường Cổ Nhuế 1, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội, và chi nhánh ở TP. Hồ Chí Minh nằm trên tầng 7, tòa nhà Exchange Tower, số 1 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, phường Nguyễn Thái Bình, quận 1.
Đây là tổ chức độc quyền trong việc cấp mã chứng khoán cho tất cả các loại chứng khoán trên thị trường.
VSD hoạt động như một thực thể độc lập về tài chính và tự chủ, tuân thủ quy định, thống kê và báo cáo theo luật pháp nhà nước.
Lưu ký chứng khoán có cần thiết không?
Tại sao phải thực hiện lưu ký chứng khoán? Đơn giản bởi vì đây là điều kiện tiên quyết để được phép thực hiện giao dịch mua bán trên sàn chứng khoán. Vì thế, lưu ký chứng khoán là việc bắt buộc.
Nếu nhà đầu tư không lưu ký chứng khoán, họ sẽ cần đến trực tiếp công ty phát hành để giao dịch, dẫn đến mất thời gian, chi phí và đánh mất cơ hội đầu tư. Không ít lần, khi bạn tới nơi thì chứng khoán đã được giao dịch xong.
Quy định bắt buộc về lưu ký chứng khoán tại Việt Nam
Xuất phát từ mục đích phát hành chứng khoán, có thể lựa chọn lưu ký hoặc không lưu ký, như phát hành cho các cổ đông lớn hiện tại. Tuy nhiên, đối với nhà đầu tư, đăng ký tài khoản lưu ký sẽ giúp giao dịch dễ dàng và nhanh gọn hơn.
Thành phần trong hệ thống lưu ký chứng khoán là gì?
Hệ thống lưu ký chứng khoán bao gồm Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) và các thành viên lưu ký là những ngân hàng thương mại và công ty chứng khoán được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp phép.
Để trở thành thành viên lưu ký, cần đáp ứng những điều kiện sau:
– Phải có giấy chứng nhận hợp pháp về hoạt động lưu ký, kèm theo ít nhất một thành viên ban giám đốc tham gia đăng ký, lưu ký, thanh toán bù trừ. Các nhân viên cần hoàn thành khóa học nghiệp vụ của Trung tâm lưu ký.
– Quy trình nghiệp vụ cần phù hợp với các quy định hiện hành và quy chế của Trung tâm lưu ký.
– Hệ thống phần mềm hỗ trợ lưu ký phải kết nối với cổng điện tử của Trung tâm lưu ký và tương thích với phần mềm đang sử dụng, giúp cập nhật và đối chiếu thông tin tức thời, phát hiện lỗi kịp thời để bổ sung.
Nếu vi phạm quy định của VSD, thành viên lưu ký có thể bị:
– Nhận công văn nhắc nhở và khiển trách;
– Bị đình chỉ hoạt động;
– Bị tước giấy chứng nhận thành viên và giấy chứng nhận hoạt động lưu ký.
Lưu ký chứng khoán rất quan trọng với nhà đầu tư và công ty phát hành để thực hiện các nghiệp vụ trên sàn chứng khoán một cách trơn tru, minh bạch và an toàn. Hiểu rõ luật và nắm bắt thông tin lưu ký sẽ giúp nhà đầu tư an tâm hơn khi giao dịch trên sàn chứng khoán. Tìm hiểu thêm thông tin thị trường đầu tư tại Chuyên Tài Chính.VN nhé!
